Tê tê Java

Bài này nói về một loài tê tê phổ biến tại Việt Nam; về các loài tê tê nói chung, xem bài Pholidota.

Tê tê Java,^[2] danh pháp hai phần: Manis javanica, còn gọi là trút Java (tiếng Pháp gọi là Tê tê Mã Lai, tiếng Anh là Tê tê Sunda) là loài động vật có vú thuộc Bộ Tê tê (Pholidota) với bản địa Đông Nam Á bao gồm Thái Lan, Indonesia (các đảo Java, Sumatra, Borneo và quần đảo Sunda nhỏ), Philippines, Việt Nam, Lào, Campuchia, Malaysia và Singapore.

Tê tê Java
Tình trạng bảo tồn
Cực kỳ nguy cấp  (IUCN 3.1)[1]
Phân loại khoa học
Giới (regnum)	Animalia
Ngành (phylum)	Chordata
Lớp (class)	Mammalia
Bộ (ordo)	Pholidota
Họ (familia)	Manidae
Chi (genus)	Manis
Loài (species)	M. javanica
Danh pháp hai phần
Manis javanica Desmarest, 1822

Tại Việt Nam, tê tê Java sinh sống ở miền Nam trở ra đến vùng Quảng Nam^[3].

Hình dạng

Tê tê Java có vảy bao phủ thân mình chỉ chừa phần bụng và mặt trong tứ chi. Ở những phần đó có lông thưa. Chân chúng có móng dài và cong. Đuôi chúng khá dài, hơn 4/10 chiều dài. Đuôi khỏe, chắc thịt; chỏm đuôi có da trơn, có thể vin bám vào cành cây khi leo trèo. Con trút trung bình dài 77,5–100 cm.

Chiều dài đầu và thân: 40 – 65 cm. Chiều dài đuôi: 35 – 56 cm. Trọng lượng:: Trung bình 6 – 8 kg (có khi lên đến 9 – 12 kg). Hình thái: Đuôi có khoảng 28 hàng vảy theo chiều dọc, 8 hàng vảy theo chiều ngang (3 hàng vảy mặt trên, 3 hàng vảy mặt dưới, 2 hàng mép đuôi). Thân có 16 – 19 hàng vảy. Cơ thể còn phủ thêm một lớp lông tơ mỏng và thưa xen vào các lớp vảy. Tai ngoài bị tiêu giảm. Tập tính: Hoạt động vào ban đêm. Đào hang sống dưới đất. Thức ăn chủ yếu là mối và kiến.

Phân biệt

Cũng phổ biến ở Việt Nam là tê tê vàng (Tê tê Trung Quốc). Tê tê Java có họ hàng gần gũi với Tê tê Trung Quốc. Tuy nhiên Tê tê Java lớn hơn, màu sáng hơn và có móng chân ngắn hơn Tê tê Trung Quốc. Ngoài ra Tê tê Java có những đặc điểm sau đây: vành tai gần như không có, chỉ có gờ nổi; lòng bàn chân trước có da trơn; tỷ lệ phần đuôi dài hơn; và vảy bọc sống mũi xuống gần sát lỗ mũi.^[3]

Tình trạng bảo tồn

Một con tê tê Java ở Việt Nam

Số lượng giảm đi nhanh chóng do nạn săn bắt quá mức. Nghị định Số 160/2013/NĐ-CP (Nghị định về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc Danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ). Nghị định 32/2006/NĐ-CP: Nhóm IB (Nghiêm cấm khai thác vì mục đích thương mại). Sách đỏ Việt Nam (2007): EN (Nguy cấp). IUCN: CR (Cực kỳ nguy cấp). Công ước CITES: Phụ lục II.

Chú thích

1. Challender, D., Nguyen Van, T., Shepherd, C., Krishnasamy, K., Wang, A., Lee, B., Panjang, E., Fletcher, L., Heng, S., Seah Han Ming, J., Olsson, A., Nguyen The Truong, A., Nguyen Van, Q. & Chung, Y. (2014). “Manis javanica”. Sách Đỏ IUCN các loài bị đe dọa. Phiên bản 2014.2. Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế. Truy cập ngày 29 tháng 7 năm 2014.Quản lý CS1: nhiều tên: danh sách tác giả (liên kết)
2. “Nghị định 160/2013/NĐ-CP của Chính phủ về tiêu chí xác định loài và chế độ quản lý loài thuộc danh mục loài nguy cấp, quý, hiếm được ưu tiên bảo vệ” (Thông cáo báo chí). Truy cập ngày 12 tháng 3 năm 2017.
3. P F D Van Peenen, et al. Preliminary Identification Manual for Mammals of South Vietnam. Washington, DC: United States National Museum Smithsonian Institution: 1969.

Tham khảo

• Challender, D.; Willcox, D.H.A.; Panjang, E.; Lim, N.; Nash, H.; Heinrich, S.; Chong, J. (2019). “Manis javanica”. Sách đỏ IUCN về các loài bị đe dọa. 2019: e.T12763A123584856. doi:10.2305/IUCN.UK.2019-3.RLTS.T12763A123584856.en. Truy cập ngày 20 tháng 12 năm 2021.
• Tê tê Java
• Đề xuất thành công đưa 2 loài thú và 2 loài bò sát vào Phụ lục I của Công ước về Buôn bán quốc tế các loài động, thực vật nguy cấp (CITES) Lưu trữ 2016-11-07 tại Wayback Machine
• John W.K.Parr và Hoàng Xuân Thủy, 2008. Hướng dẫn nhận dạng các loài thú ở Việt Nam. Trung tâm Con người và Thiên nhiên. Ấn bản lần 1. Nhà xuất bản Thông tấn.
• Bộ Khoa học và Công nghệ, 2007. Danh lục đỏ Việt Nam. Phần I – Động vật. Nhà xuất bản Khoa học Tự nhiên và Công nghệ.
• Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên ENV. Tài liệu định dạng loài. www.thiennhien.org/loai-te-te/te-te-java