Giáo phận Bắc Ninh

Giáo phận Bắc Ninh (tiếng Latin: Dioecesis Bacninhensis) là một giáo phận Công giáo Rôma tại Việt Nam. Năm 2008, giáo phận có diện tích 24.600 km², tương ứng với địa giới các tỉnh Bắc Ninh, Bắc Giang, Thái Nguyên, Bắc Kạn, Vĩnh Phúc, một phần các tỉnh Tuyên Quang (bên tả ngạn sông Lô), thủ đô Hà Nội (quận Long Biên và các huyện Sóc Sơn, Mê Linh, Đông Anh, Gia Lâm), Phú Thọ (khu vực Bạch Hạc), Hải Dương và huyện Hữu Lũng của tỉnh Lạng Sơn. Tổng số giáo dân là 138.790 người (2019), chiếm 1,6% dân số trong địa phận trên tổng số 8.697.890 người. Số linh mục là: 95 linh mục (trong đó có 2 linh mục dòng), số tu sĩ là: 56 nữ tu sĩ.

Giáo phận Bắc Ninh
Vị trí
Địa giới	Bắc Ninh, Bắc Giang, Bắc Kạn, Thái Nguyên, Vĩnh Phúc, bắc Hà Nội, một phần Phú Thọ, một phần Tuyên Quang, một phần Lạng Sơn và một phần Hải Dương
Thống kê
Dân số - Địa bàn - Giáo dân	8.697.890 (2019) 138.790 (2019)
Giáo xứ	84 (2021)
Thông tin
Thành lập	29 tháng 5 năm 1883 (141 năm, 5 tháng, 1 tuần và 2 ngày)
Nhà thờ chính tòa	Nhà thờ chính tòa Nữ vương Rất thánh Mân Côi
Toà giám mục	phường Ninh Xá, Thành phố Bắc Ninh
Linh mục đoàn	96 (2017)
Lãnh đạo hiện tại
Giáo hoàng	Giáo hoàng Phanxicô
Trưởng giáo tỉnh	Giuse Vũ Văn Thiên
Giám mục	Giuse Đỗ Quang Khang
Tổng Đại diện	Phêrô Nguyễn Công Văn
Chưởng ấn	Phanxicô Xaviê Nguyễn Văn Thắng
Nguyên giám mục	Cosma Hoàng Văn Đạt
Bản đồ
Trang mạng
http://www.giaophanbacninh.org/

Giáo phận Bắc Ninh hiện đang được cai quản bởi giám mục chính tòa Giuse Đỗ Quang Khang (từ năm 2023).

Lịch sử

Địa phận Bắc Ninh đã có những cứ điểm truyền giáo từ thế kỉ 17 như Kẻ Roi (Xuân Hòa), Kẻ Nê (Tử Nê), và Kẻ Mốt (Đức Trai).^[1] Ngày 29 tháng 5 năm 1883, Giáo hoàng Lêô XIII ký Tông sắc tách rời các tỉnh Bắc Ninh, Thái Nguyên, Lạng Sơn và Cao Bằng khỏi Giáo phận Đông Đàng Ngoài để thành lập một giáo phận mới là Giáo phận Bắc Đàng Ngoài. Đại diện Tông tòa Giáo phận Đông Đàng Ngoài, giám mục Antonio Colomer Lễ, được bổ nhiệm làm Đại diện Tông tòa của tân giáo phận. Bấy giờ, giáo phận mới có 17 linh mục triều người Việt, 2 linh mục dòng Đa Minh, 3 thừa sai người Tây Ban Nha, 15 đại chủng sinh, 22 tiểu chủng sinh, 50 thầy giảng, 8 nữ tu dòng Mến Thánh Giá và 35.000 tín hữu trong 11 giáo xứ và 28 giáo họ. Đến năm 1924, Giáo phận Bắc Đàng Ngoài được đổi tên thành Giáo phận Bắc Ninh.

Năm 1913, Hạt Phủ doãn Lạng Sơn được thành lập, tách rời từ Giáo phận Bắc Ninh, và được ủy thác cho các thừa sai dòng Đa Minh Lyon đảm trách, đến năm 1960 thì chính thức được Tòa Thánh nâng lên hàng giáo phận.

Danh sách các giáo xứ

Địa giới giáo phận: phía bắc giáp giáo phận Lạng Sơn và Cao Bằng, phía nam giáp tổng giáo phận Hà Nội và giáo phận Thái Bình, phía đông giáp giáo phận Hải Phòng, phía tây giáp giáo phận Hưng Hóa.

Giáo hạt Bắc Giang

Giáo hạt Bắc Giang gồm 23 giáo xứ nằm trong toàn bộ địa giới hành chính tỉnh Bắc Giang, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ An Tràng - Thị trấn Tân An, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang
2. Giáo xứ Bắc Giang - 66A Nguyễn Văn Cừ, phường Lê Lợi, thành phố Bắc Giang, tỉnh Bắc Giang
3. Giáo xứ Bỉ Nội - Thôn Bỉ, xã Ngọc Thiện, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
4. Giáo xứ Cổ Pháp - Thôn Cổ Pháp, xã Đồng Phúc, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang
5. Giáo xứ Đại Lãm - Thôn Đại Lãm, xã Tam Dị, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang
6. Giáo xứ Đạo Ngạn - Thôn Đạo Ngạn, xã Quang Châu, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
7. Giáo xứ Hòa An - Thôn Hòa An, xã Hợp Đức, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
8. Giáo xú Hoàng Mai - Thị trấn Nếnh, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
9. Giáo xứ Lục Hạ - Thôn Lục Hạ, xã Tân Trung, huyện Tân Yên, tỉnh Bắc Giang
10. Giáo xứ Mai Thượng - Thôn Mai Thượng, xã Mai Trung, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang
11. Giáo xứ Mỹ Lộc - Thôn Mỹ Lộc, xã Mỹ Hà, huyện Lạng Giang, tỉnh Bắc Giang
12. Giáo xứ Nghĩa Hạ - Thôn Nghĩa Hạ, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
13. Giáo xứ Ngọ Xá - Thôn Ngọ Xá, xã Châu Minh, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang
14. Giáo xứ Núi Ô - Thôn Núi Ô, xã Tiến Dũng, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang
15. Giáo xứ Tân An - Thôn Tân An, xã An Thượng, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang
16. Giáo xứ Thanh Giã - Thôn Thanh Giã, xã Tam Dị, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang
17. Giáo xứ Thiết Nham - Thôn Thiết Nham, xã Minh Đức, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
18. Giáo xứ Thường Thắng - Xã Thường Thắng, huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang
19. Giáo Xứ Tiên Lục - Xã Tiên Lục, Huyện Lạng Giang, Tỉnh Bắc Giang
20. Giáo xứ Tiên Nha - Xã Tiên Nha, huyện Lục Nam, tỉnh Bắc Giang
21. Giáo xứ Trung Lai - Thôn Trung Lai, xã Nghĩa Trung, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
22. Giáo xứ Yên Tập - Thôn Yên Tập Bắc, xã Yên Lư, huyện Yên Dũng, tỉnh Bắc Giang
23. Giáo xứ Yên Lễ - Thôn Yên Lễ, xã An Thượng, huyện Yên Thế, tỉnh Bắc Giang

Giáo hạt Bắc Ninh

Giáo hạt Bắc Ninh gồm 19 giáo xứ nằm trong toàn bộ địa giới hành chính tỉnh Bắc Ninh, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ Cẩm Giang - Phường Đồng Nguyên, thành phố Từ Sơn, tỉnh Bắc Ninh
2. Giáo xứ Chính Tòa - 537 Ngô Gia Tự, phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh
3. Giáo xứ Dâu - Thôn Dâu, xã Thanh Khương, huyện Thuận Thành, tỉnh Bắc Ninh
4. Giáo xứ Đình Tổ - Thôn Đình Tổ, xã Đại Đồng, huyện Văn Lâm, tỉnh Hưng Yên
5. Giáo xứ Đồng Nhân - Thôn Đồng Nhân, xã Hòa Tiến, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh
6. Giáo xứ Dũng Vi - Thôn Giáo, xã Tri Phương, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh
7. Giáo xứ Kẻ Mốt - Thôn Kẻ Mốt, xã Cẩm Sơn, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương
8. Giáo xứ Lai Tê - Thôn Lai Tê, xã Trung Chính, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh
9. Giáo xứ Nam Viên - Thôn Ấp Đạo, xã Lạc Vệ, huyện Tiên Du, tỉnh Bắc Ninh
10. Giáo xứ Ngăm - Thôn Ấp Ngăm, xã Lãng Ngâm, huyện Gia Bình, tỉnh Bắc Ninh
11. Giáo xứ Ngô Khê - Phường Phong Khê, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh
12. Giáo xứ Nguyệt Đức - Thôn Nguyệt Đức, xã Vân Hà, huyện Việt Yên, tỉnh Bắc Giang
13. Giáo xứ Phong Cốc - Thôn Phong Cốc, xã Đức Long, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh
14. Giáo xứ Phượng Giáo - Thị trấn Thứa, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh
15. Giáo xứ Phượng Mao - Thôn Mao Trung, xã Phượng Mao, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh
16. Giáo xứ Thọ Ninh - Thôn Đồng Nhân, xã Hòa Tiến, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh
17. Giáo xứ Tử Nê - Thôn Tử Nê, xã Tân Lãng, huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh
18. Giáo xứ Từ Phong - Thôn Từ Phong, xã Cách Bi, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh
19. Giáo xứ Xuân Hòa - Thôn Xuân Hòa, xã Đại Xuân, huyện Quế Võ, tỉnh Bắc Ninh

Giáo hạt Nội Bài

Giáo hạt Nội Bài gồm 10 giáo xứ nằm trên địa bàn quận Long Biên và các huyện Đông Anh, Gia Lâm, Mê Linh, Sóc Sơn thuộc thành phố Hà Nội, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ An Bài - Thôn Yên Bài, xã Tự Lập, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
2. Giáo xứ Bến Cốc - Thôn Bến Cốc, xã Thanh Xuân, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội
3. Giáo xứ Bến Đông - Thôn Đại Bằng, xã Nguyên Khê, huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội
4. Giáo xứ Lập Trí - Thôn Lập Trí, xã Minh Trí, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội
5. Giáo xứ Nỉ - Thôn Nỉ, xã Trung Giã, huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội
6. Giáo xứ Nội Bài - Tổ 11, Thị trấn Quang Minh, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
7. Giáo xứ Thạch Đà - Xã Thạch Đà, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
8. Giáo xứ Thường Lệ - Thôn Thường Lệ, xã Đại Thịnh, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
9. Giáo xứ Trung Xuân - Thôn Trung Xuân, xã Vạn Yên, huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội
10. Giáo xứ Tư Đình - 24-26/129 Bát Khối, phường Long Biên, quận Long Biên, thành phố Hà Nội

Giáo hạt Thái Nguyên

Giáo hạt Thái Nguyên gồm 13 giáo xứ nằm trong toàn bộ địa giới hành chính của tỉnh Bắc Kạn và tỉnh Thái Nguyên, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ Bắc Kạn - Đường Phùng Chí Kiên, phường Sông Cầu, thành phố Bắc Kạn, tỉnh Bắc Kạn
2. Giáo xứ Đại Từ - Thị trấn Hùng Sơn, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên
3. Giáo xứ Hích - Thôn Hích, xã Hòa Bình, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên
4. Giáo xứ La Tú - Thôn La Tú, xã Tân Khánh, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên
5. Giáo xứ Ngọc Lâm - Thôn Ngọc Lâm, xã Linh Sơn, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
6. Giáo xứ Nhã Lộng - Xã Nhã Lộng, huyện Phú Bình, tỉnh Thái Nguyên
7. Giáo xứ Phú Cường - Xã Phú Cường, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên
8. Giáo xứ Phúc Xuân - Xã Phúc Xuân, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
9. Giáo xứ Tân Cương - Xã Tân Cương, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
10. Giáo xứ Thái Nguyên - Tổ 2, phường Trưng Vương, thành phố Thái Nguyên, tỉnh Thái Nguyên
11. Giáo xứ Tiểu Lễ (Chã) - Phường Đông Cao, thành phố Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên
12. Giáo xứ Yên Lãng - Xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên
13. Giáo xứ Yên Thủy - Thôn Yên Thủy, xã Yên Lạc, huyện Phú Lương, tỉnh Thái Nguyên

Giáo hạt Tuyên Quang

Giáo hạt Tuyên Quang gồm 7 giáo xứ nằm trên địa bàn một phần các huyện Chiêm Hóa, Hàm Yên, Yên Sơn thuộc tỉnh Tuyên Quang và một phần huyện Đoan Hùng thuộc tỉnh Phú Thọ bên tả ngạn sông Lô, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ Bạch Xa - Thôn Bến Đền, xã Bạch Xa, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang
2. Giáo xứ Đồng Chương - Thôn Đồng Chương, xã Vĩnh Lợi, huyện Sơn Dương, tỉnh Tuyên Quang
3. Giáo xứ Lực Tiến - Thôn Lực Tiến, xã Quý Quân, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang
4. Giáo xứ Tân Bình - Thôn Tân Bình, xã Bình Xa, huyện Hàm Yên, tỉnh Tuyên Quang
5. Giáo xứ Vân Cương - Thôn Vân Cương, xã Hữu Đô, huyện Đoan Hùng, tỉnh Phú Thọ
6. Giáo xứ Vĩnh Ngọc - Thị trấn Vĩnh Lộc, huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang
7. Giáo xứ Yên Thịnh - Thôn Yên Thịnh, xã Thái Bình, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang

Giáo hạt Vĩnh Phúc

Giáo hạt Vĩnh Phúc gồm 12 giáo xứ nằm trong toàn bộ địa giới hành chính tỉnh Vĩnh Phúc, xếp theo ABC:

1. Giáo xứ Bảo Sơn - Thị trấn Bá Hiến, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc
2. Giáo xứ Đại Điền - Thị trấn Đại Đình, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc
3. Giáo xứ Dân Trù - Thôn Dân Trù, xã Yên Phương, huyện Yên Lạc, tỉnh Vĩnh Phúc
4. Giáo xứ Hòa Loan - Thôn Hòa Loan, xã Lũng Hòa, huyện Vĩnh Tường, tỉnh Vĩnh Phúc
5. Giáo xứ Hữu Bằng - Thôn Hữu Bằng, xã Tam Hợp, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc
6. Giáo xứ Phúc Yên - 1 Nguyễn Chí Thanh, phường Trưng Trắc, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc
7. Giáo xứ Tam Đảo - Thị trấn Tam Đảo, huyện Tam Đảo, tỉnh Vĩnh Phúc
8. Giáo xứ Thống Nhất - Thị trấn Bá Hiến, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc
9. Giáo xứ Văn Thạch - Thôn Văn Thạch, xã Đồng Quế, huyện Sông Lô, tỉnh Vĩnh Phúc
10. Giáo xứ Vinh Tiến - Thị trấn Bá Hiến, huyện Bình Xuyên, tỉnh Vĩnh Phúc
11. Giáo xứ Vĩnh Yên - 38 Ngô Quyền, phường Ngô Quyền, thành phố Vĩnh Yên, tỉnh Vĩnh Phúc
12. Giáo xứ Yên Mỹ - 35 Nhà Chung, phường Xuân Hòa, thành phố Phúc Yên, tỉnh Vĩnh Phúc

Các danh địa trong giáo phận

Nhà thờ chính tòa và Tòa giám mục

Bài chi tiết: Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh

Toà giám mục và Nhà thờ chính tòa giáo phận được đặt ở phường Ninh Xá, thành phố Bắc Ninh, tỉnh Bắc Ninh.

Nhà thờ chính tòa Bắc Ninh được xây dựng vào năm 1892.

Trung tâm hành hương

Các nhà thờ lớn, chủng viện và tu viện

• Nhà thờ Xuân Hòa^[2]

Các đời giám mục quản nhiệm

STT	Tên	Thời gian quản nhiệm	Ghi chú
Hạt Đại diện Tông tòa Bắc Đàng Ngoài
1 †	Antonio Colomer Lễ	1883-1902
2 †	Maximino Velasco Khâm	1889-1924
3 †	Teodoro Gordaliza y Sánchez Phúc	1915-1924
Hạt Đại diện Tông tòa Bắc Ninh
	Teodoro Gordaliza y Sánchez Phúc	1924-1931
4 †	Eugenio Artaraz Emaldi	1932-1947
5 †	Đa Minh Hoàng Văn Đoàn	1950-1955
6 †	Phêrô Maria Khuất Văn Tạo	1955-1960	kiêm Giám quản Tông Tòa
Giáo phận Bắc Ninh
	Phêrô Maria Khuất Văn Tạo	1960-1963	Giám quản Tông Tòa
7 †	Phaolô Giuse Phạm Đình Tụng	1963-1994
8 †	Đa Minh Đinh Huy Quảng	1975-1992
9 †	Giuse Maria Nguyễn Quang Tuyến	1988-1994 1994-2006	Giám mục phó Giám mục chính tòa
10	Giuse Ngô Quang Kiệt	2006-2008	Giám quản Tông Tòa
11	Cosma Hoàng Văn Đạt	2008-2023
12	Giuse Đỗ Quang Khang	2021-2023 2023-nay	Giám mục phó Giám mục chính tòa

Ghi chú:

• : Giám mục chính tòa
• : Giám mục phó, Giám mục phụ tá hoặc Đại diện Tông tòa
• : Giám quản Tông Tòa

Xem thêm

• Công giáo tại Việt Nam

Chú thích

1. “Niên lịch sử Giáo phận Bắc Ninh”. 2013.
2. Nhật Nguyên (2019). “Bắc Ninh: Chiêm ngưỡng nhà thờ Xuân Hòa - nơi giao thoa kiến trúc Đông Tây”. Bản gốc lưu trữ ngày 25 tháng 3 năm 2019.

Tham khảo

• Giáo phận Bắc Ninh: các bài viết về lịch sử Giáo phận Bắc Ninh.