Thành viên:Guest001/translated colombia article
From Wikipedia, the free encyclopedia
Colombia (/[invalid input: 'icon'][invalid input: 'en-us-Colombia.ogg']kəˈlʌmbiə/), tên chính thức là Cộng hòa Colombia (tiếng Tây Ban Nha: República de Colombia, phát âm [reˈpuβlika ðe koˈlombja] ( nghe)), là một nước cộng hòa lập hiến tại phái đông bắc Nam Mỹ. Colombia giáp về phía đông với Venezuela[1] và Brazil;[2] về phía nam với Ecuador và Peru;[3] về phía bắc với Biển Caribbe; về phái tây bắc với Panama; và về phái tây với Thái bình dương. Colombia cũng chia sẻ đường biên giới trên biển với Venezuela, Jamaica, Haiti, Cộng hòa Dominica, Honduras, Nicaragua và Costa Rica.[4][5] với một dân số hơn 45 triệu người, Colombia có dân số đông thứ 29 trên thế giới và thứ hai tại Nam Mỹ, sau Brazil. Colombia có dân số lớn thứ ba trong các nước nói tiếng tây ban nha trên thế giới, sau Mexico và tây ban nha.
Lãnh thổ mà ngày nay là "Colombia" được cư dân bản địa bao gồm người Muisca, Quimbaya, và Tairona cư trú đầu tiên. Người tây ban nha đến vào năm 1499 bắt đầu thời kỳ xâm lược và thực dân thành lập Phó vương New Granada (Ngày nay bao gồm các nước Colombia, Venezuela, Ecuador, khu vực phía tây bắc Brazil và Panama) với thủ đô tại Bogotá.[6] Độc lập khỏi Tây ban nha vào năm 1819, but by 1830 "Đại Colombia" đã tan rã vì sự ly khai của Venezuela và Ecuador. Lãnh thổ ngày nay là Colombia và Panama nổi lên là Công hòa Tân Granada. Trước khi cuối cùng Cộng hòa Colombia tuyên bố thành lập năm 1863, Công hòa Tân Granada đã thử nghiệm với chế độ liên bang là Liên bang Granadine (1858), và sau đó là Hợp chúng quốc Colombia (1863).[7] Panama ly khai vào năm 1903 dưới áp lực phải thực hiện những trách nhiệm tài chính đối với chính phủ Mỹ nhằm xây dựng kênh đào Panama.
Colombia có truyền thống về chính thể lập hiến lâu đời. Đảng bảo thủ và đảng tự do, được thành lập lần lượt năm 1848 và 1849, là hai trong số các đảng phái chính trị lâu đời nhất tại châu mỹ. nhưng tình trạng căng thẳng giữa hai đảng phái này thường xuyên nổ ra trở thành bạo lực, đỉnh điểm là trong Chieenas tranh một nghìn ngày (1899–1902) và La Violencia, khởi đầu năm 1948. cho đến những năm 1960, các lực lượng chính phủ gồm phe nổi dậy cánh tả và lực lượng bán quân sự cánh hữu đã đánh nhau trở thành cuộc xung đột vũ trang diễn ra lâu nhất châu Mỹ. Cung cấp bởi việc buôn bán cocaine, đỉnh điểm của cuộc leo thang này là vào những năm 1980. Nhưng, trong thập niêm gần đây (những năm 2000) bạo lực đã giảm bớt đáng kể. Nhiều nhóm bán quân sự được cho giải giáp là một trong những biện pháp hòa bình có thể gây tranh cãi đối với chính phủ, và các nhóm du kích đã mất kiểm soát tại nhiều khu vực mà họ đã từng thống trị.[7] Trong khi tỷ lệ giết người của Colombia, sau nhiều năm là một trong số những tỷ lệ cao nhất trên thế giới, đã giảm một nửa từ năm 2002 đến 2006.[8] năm 2009 và 2010 chứng kiến mộ sự tăng lên trong tỷ lệ giết người tại đô thị, đặc biệt là thành phố Medellín, bị quy cho các băng đảng chiến tranh và những nhóm nối nghiệp bán quân sự.[9][10][11] theo viện nghiên cứu Maplecroft, năm 2010 Colombia có nguy cơ khủng bố cao thứ sáu trên thế giới.[12][13]
Colombia is a standing middle power[14] with the fourth largest economy in Latin America. Sự bất bình đẳng và sự phân phối không đề về sự giàu có là phổ biến.[15] Năm 1990, tỷ số thu nhập giữa 10 % người giàu nhấp và nghèo nhất là 40-to-one. Sau một thập niên của sự suy thoái và cải tổ kinh tế, tỷ số này leo lên đến 80-to-one năm 2000.[16]Năm 2009, Colombia đạt đến hệ số Gini là 0.587, một chỉ số cao nhất Mỹ Latin.[17] Theo văn phòng cao ủy liên hiệp quốc về các quyền con người, "đã có sự giảm bớt trong tỷ lệ nghèo khổ những năm gần đây, nhưng khoảng phân nửa dân số vẫn sống dưới mức nghèo" vào năm 2008-2009.[18] tính toán chính thức cho năm 2009 chỉ ra là khoảng 46% người Colombia sống dưới mức nghèo khổ và 17% sống "nghèo khổ vô cùng".[19][20]
Colombia rất đa dạng về mặt dân tộc, do sự tương tác giữa các con cháu của những dân cư bản địa, những người đi khai hoang người Tây ban nha, các nô lệ châu phi cùng với những người di cư từ Châu Âu trong thế kỷ 20 và Trung đông đã đem lại một di sản văn hóa giàu có. Điều này cũng bị ảnh hưởng bởi địa lý đa dạng của Colombia. Phần lớn các trung tâm đô thị nằm ở những vùng đất cao của dãy Andes, lãnh thổ colombia cũng bao gồm cả rừng rậm nhiệt đới Amazon, đồng cỏ nhiệt đới và cả hai bờ biển both Caribbea và thái bình dương. Về mặt sinh thái, Colombia là một trong số 17 quốc gia megadiverse trên thế giới (đa dạng sinh học nhất cho mỗi đơn vị khu vực).[21]