Liên bang Đông Dương
lãnh thổ nằm dưới quyền cai trị của Pháp tại Đông Nam Á / From Wikipedia, the free encyclopedia
Liên bang Đông Dương (chữ Nôm: 聯邦東洋, tiếng Pháp: Union indochinoise,[lower-alpha 1] sau 1947 là Fédération indochinoise) hay còn gọi là Đông Dương thuộc Pháp, Đông Pháp, là lãnh thổ nằm dưới quyền cai trị của thực dân Pháp trong hơn 67 năm (1887-1954) tại khu vực Đông Nam Á, ngày nay thuộc lãnh thổ Việt Nam, Lào, Campuchia và đất đai của huyện Trạm Giang (tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc). Nhân danh Triều đình Huế, Pháp cũng chính thức kiểm soát quần đảo Trường Sa và quần đảo Hoàng Sa vào năm 1920 và tuyên bố chủ quyền thống trị vào năm 1921.
Bài viết này có một danh sách các nguồn tham khảo, nhưng vẫn chưa đáp ứng khả năng kiểm chứng được bởi thân bài vẫn còn thiếu các chú thích trong hàng. (tháng 3/2024) |
Liên bang Đông Dương
|
|||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
Tên bản ngữ
| |||||||
1887–1945 1945 | |||||||
Ấn triện khắc chữ Hán của Toàn quyền Đông Dương[lower-alpha 1] | |||||||
Lãnh thổ Liên bang Đông Dương năm 1945 | |||||||
Hành chính Liên bang Đông Dương năm 1937 | |||||||
Tổng quan | |||||||
Vị thế | Liên bang các xứ thuộc địa và bảo hộ | ||||||
Thủ đô |
| ||||||
Thành phố lớn nhất | |||||||
Ngôn ngữ thông dụng | Tiếng Pháp | ||||||
Tôn giáo chính | |||||||
Chính trị | |||||||
Chính phủ | Chính quyền thuộc địa | ||||||
Toàn quyền | |||||||
• 1887–1888 | Ernest Constans (đầu tiên) | ||||||
• 1955–1956 | Henri Hoppenot[lower-alpha 2] (cuối cùng) | ||||||
Lịch sử | |||||||
Thời kỳ | Chủ nghĩa đế quốc mới | ||||||
• Thành lập | 17 tháng 10 năm 1887 | ||||||
• Campuchia sáp nhập | 17 tháng 10 năm 1887 | ||||||
• Lào sáp nhập | 3 tháng 10 năm 1893 | ||||||
• Quảng Châu Loan sáp nhập | 5 tháng 1 năm 1900 | ||||||
9 tháng 3 năm 1945 | |||||||
21 tháng 7 năm 1954 | |||||||
Thành viên |
| ||||||
Địa lý | |||||||
Diện tích | |||||||
• 1935 | 737.000 km2 (284.557 mi2) | ||||||
Dân số | |||||||
• 1935 | 21.599.582 | ||||||
Kinh tế | |||||||
Đơn vị tiền tệ | Đồng bạc | ||||||
Hiện nay là một phần của | |||||||
|
Tháng 9 năm 1858, lực lượng viễn chinh của Đệ Nhị Đế chế Pháp cùng sự hỗ trợ của thực dân Tây Ban Nha nổ súng tấn công Bán đảo Sơn Trà của nước Đại Nam (ngày nay thuộc Đà Nẵng), mở đầu cho công cuộc thuộc địa hóa bán đảo Đông Dương. Đến ngày 17 tháng 10 năm 1887, Liên bang Đông Dương được chính thức thành lập theo Sắc lệnh của Tổng thống Cộng hoà Pháp[1] với ba thuộc địa là Nam Kỳ (Cochinchine), Bắc Kỳ (Tonkin), Trung Kỳ (Annam) đều thuộc Đại Nam, và Cao Miên; Lào gia nhập vào năm 1893 và Quảng Châu Loan được sáp nhập từ năm 1900. Thủ phủ Liên bang Đông Dương ban đầu đặt tại Sài Gòn, sau đã chuyển ra Hà Nội từ năm 1902. Ngoài ra, Đà Lạt còn được xem như thủ đô mùa hè của Liên bang, nơi nghỉ dưỡng dành cho giới cầm quyền Pháp.
Liên bang Đông Dương là một chế độ nửa thuộc địa, nửa phong kiến.[2] Đứng đầu liên bang là một Toàn quyền (Gouverneur Général de l'Indochine française từ 1887 đến 1945) hay một Cao ủy (giai đoạn 1945-1954) của chính phủ nước bảo hộ Pháp. Tại Bắc Kỳ và Trung Kỳ (ngoại trừ Hà Nội, Hải Phòng và Đà Nẵng), chính quyền từ cấp tỉnh trở xuống do các quan chức người Việt quản lý đặt dưới quyền vua Nguyễn, tuy nhiên, tại mỗi tỉnh đều có một viên Công sứ người Pháp thực hiện chức năng bảo hộ của nước Pháp đối với An Nam.[1][3]
Trong Chiến tranh thế giới thứ hai, Liên bang Đông Dương bị Đế quốc Nhật Bản chiếm đoạt rồi mất ảnh hưởng ở tại Việt Nam. Tuy nhiên, Nhật Bản lại thua quân Đồng Minh vào năm 1945 và Đông Dương sau đó lại do Pháp kiểm soát nhưng họ buộc phải từ bỏ chủ quyền tại Lào và Campuchia vào năm 1953. Liên bang này chỉ thực sự tan rã sau khi Pháp thua trận ở Điện Biên Phủ và Hiệp ước hòa bình Genève được ký kết năm 1954.