![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3e/ChamMuiNe.jpg/640px-ChamMuiNe.jpg&w=640&q=50)
Danh sách đền tháp Chăm Pa
bài viết danh sách Wikimedia / From Wikipedia, the free encyclopedia
Tháp Chăm (còn gọi là tháp Champa hay tháp Chàm), là tên gọi thông dụng trong tiếng Việt để chỉ kiến trúc đền tháp Chăm Pa, những quần thể thuộc kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng Hindu và Phật giáo của dân tộc Chăm sinh sống ở Duyên hải Nam Trung Bộ Việt Nam ngày nay. Các tháp Chăm là một khối kiến trúc xây dựng bằng gạch nung màu đỏ sẫm lấy từ đất địa phương, phía trên được mở rộng và gọt vun thành hình bông hoa.[1] Mặt bằng tháp đa số là hình vuông có không gian bên trong chật hẹp thường có cửa duy nhất mở về hướng Đông (hướng Mặt Trời mọc). Trần của tháp được cấu tạo vòm cuốn, trong lòng tháp đặt một bệ thờ thần bằng đá.[1] Trong các loại hình di tích kiến trúc cổ ở Việt Nam, kiến trúc đền tháp Chăm Pa giữ một vị trí đặc biệt.[2]
Trong di sản văn hóa Chăm Pa, tháp Chăm là loại hình kiến trúc tôn giáo duy nhất còn lại cho đến ngày nay. Gần 900 năm từ cuối thế kỷ 7 đến nửa đầu thế kỷ 17, người Chăm đã xây dựng nên một nền kiến trúc điêu khắc với hàng trăm đền tháp, xuất hiện ở khắp nơi trên địa bàn cư trú của người Chăm trong lịch sử.[3] Kiến trúc đền tháp Chăm Pa là một loại hình kiến trúc tôn giáo, một di sản có nhiều giá trị để góp phần tìm hiểu nền văn hóa Chăm Pa trong lịch sử. Tính thẩm mỹ trong điêu khắc trên mỗi công trình hiện đã thu hút nhiều thế hệ học giả hơn một thế kỷ quan tâm nghiên cứu.[4]
Dọc miền Trung Việt Nam được ước tính có khoảng 50 tòa đền tháp Chăm, những ngôi tháp mới nhất cũng đã có tuổi đời dao động khoảng 500 đến 600 năm, đặc biệt có những ngôi tháp mang niên đại tới nghìn năm.[1] Đây là sản phẩm kiến trúc tôn giáo tín ngưỡng của dân tộc Chăm sinh sống ở miền Nam Trung Bộ và mang đặc trưng của kiến trúc Ấn Độ giáo.[1] Theo tiếng Chăm, những đền tháp được gọi là "kalan" (lăng), là nơi các vị vua vương quốc Chăm Pa xây dựng để thờ phụng thần linh. Những vị thần được thờ cúng tại đây có thể là thần Shiva, phúc thần đầu người mình voi Ganesha hoặc những vị Phật tùy theo niềm tin và lòng kính mộ của mỗi vị vua.[1] Tuy nhiên, xã hội Chăm Pa ngày xưa đã có sự kết hợp giữa vương quyền và thần quyền nên nhiều tháp còn thờ những vị vua Chăm Pa, qua đó đền tháp Chăm còn được xây dựng để thờ cúng thần linh. Tuy nhiên, nếu xét riêng trường hợp từng tháp thì thờ tự chỉ là một trong những chức năng, nhưng do hầu hết các tháp hiện nay không còn đồ thờ tự nên việc xác định được những chức năng khác là rất khó.[1]
Việc những vị quân chủ Chăm Pa cho xây dựng những đền thờ thần được nhắc tới sớm nhất vào thế kỷ 6 trong bia ký của Phạm Hồ Đạt (Bhadravarman I).[1] Theo quan niệm Ấn Độ giáo, những thánh đường hay đền thờ là dinh thự của các thần linh. Qua những gì còn sót lại đến nay, có ý kiến cho rằng đền tháp Chăm được xây dựng với mục đích tín ngưỡng, đồng thời những bia ký, đền đài, tượng thờ... đã phản ánh sự đa dạng đời sống văn hóa tinh thần cũng như xã hội vương quốc Chăm Pa cổ.[1]