Bệnh Alzheimer
bệnh tiến triển, thoái hóa thần kinh đặc trưng bởi mất trí nhớ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Bệnh Alzheimer, hoặc đơn giản là Alzheimer, là một bệnh thoái hóa thần kinh thường khởi phát từ từ và ngày càng trở nên nghiêm trọng.[2] Bệnh chiếm 60–70% nguyên nhân dẫn đến mất trí.[2] Triệu chứng ban đầu phổ biến nhất là việc khó nhớ lại những sự kiện gần đây.[1] Khi bệnh trở nặng, người bệnh có thể gặp khó khăn về ngôn ngữ, mất phương hướng (bao gồm việc dễ đi lạc), thay đổi tâm trạng thất thường, mất động lực, bỏ bê bản thân và gặp vấn đề về hành vi.[1][2] Khi tình trạng của người bệnh xấu đi, họ thường thu mình khỏi người thân và xã hội.[1] Dần dần, người bệnh mất các chức năng của cơ thể và cuối cùng tử vong.[10] Mặc dù tốc độ phát triển của bệnh có thể khác nhau, người bệnh thường sống thêm được từ 3 đến 9 năm sau khi được chẩn đoán mắc bệnh.[7][11]
Bệnh Alzheimer | |
---|---|
Tên khác | Alzheimer |
Biểu đồ so sánh não lão hóa thông thường (trái) với não của người bệnh Alzheimer (phải) và chỉ ra những điểm khác nhau giữa hai trường hợp. | |
Phát âm |
|
Khoa/Ngành | Thần kinh |
Triệu chứng | Khó nhớ lại những sự kiện gần đây, vấn đề về ngôn ngữ, mất phương hướng, thay đổi tâm trạng thất thường[1][2] |
Khởi phát | 65 tuổi trở lên[3] |
Diễn biến | Lâu dài[2] |
Nguyên nhân | (Tham khảo từ các bác sĩ, y học và các chuyên gia): Nhiễm độc thần kinh từ virus, hoặc các chất độc hại như Thủy ngân. Thói quen sống có hại cho não như việc tiếp xúc lâu dài với thiết bị điện tử hoặc nhiều nguyên nhân khác có liên quan. Ngoài ra, khả năng khác như trầm cảm, dùng chất kích thích, thuốc... cũng có thể là nguyên nhân của căn bệnh. |
Yếu tố nguy cơ | Di truyền, chấn thương đầu, trầm cảm, cao huyết áp[1][4] |
Phương pháp chẩn đoán | Dựa trên triệu chứng và kiểm tra nhận thức sau khi loại trừ các khả năng khác[5] |
Chẩn đoán phân biệt | Lão hóa thông thường[1] |
Phòng ngừa | (Tham khảo từ chuyên gia): Học thêm ngôn ngữ ngoài tiếng mẹ đẻ, Bổ sung đầy đủ dinh dưỡng có lợi cho não bộ, Luyện trí não, Hạn chế Rượu bia, các chất kích thích như ma túy và cà phê, Không thức khuya quá 10h, và ăn nhiều rau củ quả trái cây. |
Thuốc | Thuốc ức chế Acetylcholinesterase, chất đối kháng thụ thể NMDA (lợi ích không đảng kể)[6] |
Tiên lượng | Sống thêm được 3–9 năm[7] |
Dịch tễ | 29,8 triệu (2015)[8] |
Tử vong | 1,9 triệu (tất cả bệnh mất trí, 2015)[9] |
Nguyên nhân của căn bệnh hiện vẫn đang được tìm hiểu, và hiện tại vẫn chưa rõ làm thế nào mà một người lại có thể mắc căn bệnh, nhưng dựa theo một số giả thuyết của bác sĩ thay thế, nguyên nhân có thể do việc ngấm các chất độc lâu dài từ việc ăn uống, thức đêm liên tục, thiếu ngủ, thiếu máu lâu ngày, nhiễm độc như ngộ độc chì, Cadimi,...[12][13] Ngoài ra, còn có các yếu tố nguy cơ khác được cho là có khả năng gây bệnh khác, bao gồm tiền sử chấn thương đầu, trầm cảm lâm sàng và cao huyết áp.[1] Quá trình gây ra bệnh chủ yếu có liên hệ với các mảng amyloid, các đám rối sợi thần kinh cũng như sự mất kết nối nơron trong não bộ.[10] Có thể chẩn đoán Alzheimer một cách tương đối dựa trên tiền sử bệnh và kiểm tra nhận thức kết hợp với chụp chiếu và xét nghiệm máu để loại trừ các khả năng khác.[5] Các triệu chứng ban đầu thường bị nhầm với dấu hiệu lão hóa thông thường.[1] Để chẩn đoán bệnh một cách chắc chắn cần phải xét nghiệm mô não, nhưng việc này chỉ có thể được tiến hành sau khi người bệnh đã tử vong.[10] Chế độ dinh dưỡng hợp lý, vận động cơ thể và tương tác xã hội–những yếu tố đã cho thấy là mang lại lợi ích đối với quá trình lão hóa nói chung–có thể giúp giảm thiểu nguy cơ suy giảm nhận thức và Alzheimer; tính đến năm 2019, các thử nghiệm lâm sàng đang được tiến hành nhằm đánh giá các khả năng này.[10] Chưa có thuốc hay thực phẩm chức năng nào được chứng minh là có thể giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.[14]
Hiện không có phương pháp điều trị nào có khả năng ngăn chặn hoặc đảo ngược diễn tiến của bệnh, tuy một số biện pháp có thể tạm thời cải thiện các triệu chứng.[2] Người bệnh phải dựa vào sự hỗ trợ của người khác ngày một nhiều hơn, từ đó đặt gánh nặng lên người chăm sóc mình.[15] Những áp lực này có thể mang tính xã hội, tâm lý, vật lý và kinh tế.[15] Các chương trình vận động cơ thể có thể mang lại lợi ích trên phương diện sinh hoạt hàng ngày và có tiềm năng cải thiện kết quả.[16] Các vấn đề về hành vi hoặc tình trạng loạn tâm thần do mất trí gây ra thường được điều trị bằng thuốc chống loạn thần, nhưng việc này thường không được chỉ định bởi lợi ích mang lại không đáng kể trong khi nguy cơ tử vong sớm lại cao hơn.[17][18]
Tính đến năm 2015, có khoảng 29,8 triệu người mắc Alzheimer trên toàn thế giới.[8] Tính đến năm 2020, khoảng 50 triệu người mắc một trong các dạng mất trí.[2] Bệnh thường khởi phát ở những người từ 65 tuổi trở lên, tuy nhiên có đến 10% trường hợp khởi phát bệnh sớm khi các triệu chứng xuất hiện ở độ tuổi từ 30 đến 60.[3][10] Nữ giới mắc bệnh nhiều hơn nam giới.[19] Bệnh xuất hiện ở khoảng 6% người từ 65 tuổi trở lên.[1] Năm 2015, tất cả các bệnh mất trí dẫn đến khoảng 1,9 triệu ca tử vong.[9] Bệnh được đặt tên theo bác sĩ tâm thần và nhà bệnh lý học Alois Alzheimer, người đầu tiên miêu tả bệnh vào năm 1906.[20] Alzheimer là một gánh nặng lớn về kinh tế với xã hội, tương đương với ung thư và bệnh tim mạch, khi tiêu tốn 200 tỉ đô la Mỹ riêng ở Hoa Kỳ.[14][21]