Vezinik

Vezinik (H — hydrogenium latinan kelel «sündutai vet») om ezmäine himine element himižiden elementoiden periodižes tabludes. Sen sijaduz om tabluden ezmäižes periodas.

1	0 0 0 0 0 0 1
H 1,00794
Vezinik

Kolb puhthanke vezinikanke. Gaz vauvhatub.

Vezinikan spektran nägui pala

Vezinikan, neonan i gelijan spektraline analiz. Videon hätkeližuz om 4 min 49 s.

Ühthižed andmused

Francižed Antuan Lavuazje-himik i Žan Batist Mön'je-inžener sädiba vet sintezal i jagoiba sen purud gazoihe ezmäižen kerdan vl 1783.

Vezinik om kaikiš enamba levitadud element londuses, otab mail'man substancijan koume nelländest barionižen massan mödhe. Tähthad päiči kompaktižiš kogotas vezinikan plazmaspäi päpaloin.

Fizižed ičendad

Element om kaikiš kebnemb mujutoi hajutoi gaz tobjimalaz, ei ole toksine. Vezinikan molekul om kaks'atomine — Н₂.

Kaik seičeme vezinikan izotopad oma ičeze nimidenke, niišpäi kaks' oma stabiližed. Voib löuta koumed izotopad londuses: ¹H — protii (järgeline Н, se om neitronita, 99,988 %), ²H — deiterii (D, 0,012 %) da ³H — tritii (radioaktivine T 12,32 vot pol'čihodamižen pordonke, jäl'ged londuses). Niiden ližaks, tetas nell' ratud radioaktivišt izotopad 4..7 atommassanke: kvadii, pentii, geksii i septii, kaik elädas läz 10⁻²¹ sekundad.

Atommass — 1,00794. Ninevuz (normaližiš arvoimižiš, 0 C°) — 0,0000899 g/sm³. Suladandlämuz — 13,99 K (−259,16 C°). Kehundlämuz — 20,27 K (−252,88 C°).

Himižed ičendad

Erazvuiččed ühtnendad da niiden kävutamine oma levitadud. Vezinik formiruib kebnašti kovalentižid sidoid metallatomiden substancijoiden enambusenke, sen tagut vezinik om sidodud nägus Man pindan arvoimižiš. Muigotandmärad: +1, 0, −1.

Segoituz il'manke vai hapanikanke andab palamižen reakcijad vai poukahtust. Vezinik voib poukahtadas ftoran i hloran olendan statjas mugažo. Voib segoitadas etanolas i erasiš metalloiš (raud, nikel', titan, niobii, platin, palladii).

Vezinikan molekulad oma vahvad, i piidab rajata surt energijad, miše reakcii vezinikanke mäniži:

${\displaystyle {\mathsf {H_{2}\rightarrow 2H-432{\text{kDž}}}}}$

Sen tagut vezinikan muigoitandmahtuz ozutase reakcijoiš aktivižidenke metalloidenke lujetud lämudel i painudel päpaloin. Järgeližil lämuzil vezinik reagiruib lujas aktivižidenke metalloidenke vaiše, oz., kal'cijanke sen gidridan sädandanke:

${\displaystyle {\ce {Ca + H2 -> CaH2}}}$

i üks'jäiženke metallatomanke elementanke ftoranke, ftorvezinik sädase:

${\displaystyle {\ce {H2 + F2 -> 2HF}}}$

Vezinik reagiruib metalloiden i metallatomiden substancijoiden enambusenke lujetud lämudel vai toižel painudel (oz., pidatusen al):

${\displaystyle {\ce {2H2 + O2 -> 2H2O}}}$

Irdkosketused

• Vezinik webelements.com-saital. (angl.)
• Kirjutuz vezinikas Himižiden elementoiden populärižes n-t.ru-kirjištos. (ven.)