Kapitalizm

Kapitalizm (vai kapitalistine kund) om socialine i ekonomine hüviden tehmižen da järgendusen sistem, sen alused oma privatine ičezkaluišt, juridine kohtaižuz, edheotaikundan joudjuz. Naprind ližata kapitalad i sada rahaližad om päižeks kriterijaks vahvištamha ekonomižid pätandoid.

«Kapitalistižen kundan klassad»-karikatur, ulähäspäi alahaze:
Bajarišt (niiden kesken kunigaz) — «Mö ohjandam teid»
Papišt — «Mö manitam teid»
Armii — «Mö ambum teihe»
Buržuazii — «Mö söm teiden sijas»
Radajad i manmehed — «Mö radab kaikiden sijas, «Mö sötlem kaikid»).

Industrialine revolücii abuti kapitalizmale šingotadas teravas.

Termin sündui, konz kävutihe avaros «kapital»- i «kapitalist»-sanoid jo voz'kümnid. Muga, «kapitalist»-sana tuli Evropan ezmäižiden biržspekuläntoiden žargonaspäi. Anglijan kelen Oksfordan vajehnik mainitab, miše «kapitalist»-sana tuli kel'he vl 1792. «Kapitalizm»-sana putui vajehnikha ezmäižen kerdan vl 1842, se om francijan kelen Rišaran vajehnikas kut uz' kel'konstrukcii. «Kapitalizm»-terminan ezmäine kävutand nügüdläižes el'genduses om francižhe Lui Blan-socialistha sidodud i datiruiše vl 1850. Vl 1851 Pjer-Žozef Prudon pahidoiči «kapitalizman lidnust». «Kapitalizm»-sana tuli Germanijha 1860-nziš vozišpäi, möhemba Surhe Britanijha.

Kaik om koume klassišt tulendpol't kapitalizmannoks, ezitiba niid saksalaižed Karl Marks, Maks Veber, i avstrijalaine Jozef Šumpeter. Heiden kaceged kändihe diskussijan aluseks kundaližen formacijan polhe 20. voz'sadas. Marksizman kategorijoiš kapitalizm om tulii feodalizman vajehtuseks kundaliž-ekonomine formacii, i se vaumičeb arvoimižid kommunizman (socializman) täht.

Toižendad

Kapitalizm oleleb ezipirdan, finansine, globaline, heimolaižiden, korporativine, kulutajiden, möhäine, rantje, tehnokapitalizm, torguindan, valdkundaline, valdkundaliž-monopolistine.

Homaičendad

Nece kirjutuz om vaiše ezitegez. Tö voit abutada meile, ku kohendat sidä da ližadat sihe.