Remove ads
siensa che ła studia ła vita in tute łe so forme From Wikipedia, the free encyclopedia
La biołoxia[1] (dal greco βιολογία, fato da da βίος, bìos = "vita" e λόγος, lògos = "studio") ła xe la siensa che ła studia ła vita, o sia i proçesi fixeghi, chimeghi dei fenomani che i caraterixa i sistemi viventi, e anca la biochimega, mecanixmi mołecołari, xenetega, anatomia, fixioloxia, de conseguensa anca łe asion come l'adatamento, xviłupo, evołusion, i contati intrà de łori e el conportamento.
Sìbèn che sta disiplina ła xe conplesa, ghe xe alguni conçeti che unise, che ła ghin regoła el studio e ła riçerca: la biołoxia ła riconose ła cełuła come unità de baxe de ła vita, i xeni come ła strutura de baxe de l'ereditarietà e l'evolusion darwiniana par selesion nadurałe come el proçeso che regoła ła nasita e l'estinsion de łe specie.
Tuti i organixmi viventi, unicełułari che pluricełułari che i sia, i xe dei sistemi verti, che i soravive trasformando l'enerxia e xbasando l'entropia locałe del sistema par regołare el so anbiente interno e mantegnere na condision stàbiłe e vitałe definia omeostaxi. La biołoxia ła fa łe so riçerche doparando el metodo sientifego par testare ła vałidità de na teoria in manjiera rasionałe, fora da łe parti e reproduxìbiłe chel xe ła formasion de ipotexi, ła sperimentasion e inte l'anałixi dei dati par darghe na vałidità o na invałidità a na teoria sientifega.
Le sotodisipline de ła bioloxia łe vien definie dal tipo de metodo doparà e dal tipo de sistema che se studia: ła biołoxia teorega ła dopara metodi matemateghi par otegnere modełi cuantitativi, ła biołoxia sperimentałe ła fa esperimenti enpireghi par testare ła vałidità de łe teorie proposte e portar vanti ła conosensa umana, inte el speçifego cheło che rivarda ła baxe de ła vita e come che sta cua ła sia vegnesta fora e ła se sia evołua da materia no vivente co un graduałe alsarse del liveło de conplesità del sistema, çirca 4 miliardi de ani fa.
La bioloxia ła studia ła vita a pì livełi de scała:
La tabeła che njien, el mete in ordane alfabetego łe branche de ła biołoxia, che le trabaca inte el studio de particołari tipi de organixmi:
Branca de ła biołoxia | Organixmi studiai | Clasifegasion sientifega dei organixmi studiai |
---|---|---|
Algołoxia | Alghe | grupo Algae (che ła fa parte del regno Protista) |
Antropołoxia | Omo | xenare Homo |
Aracnołoxia | Aracnidi | clase Arachnida |
Batracołoxia | Anfibi | clase Amphibia |
Bateriołoxia | Bateri | regno Bacteria |
Botanega | Piante | regno Plantæ |
Entomołoxia | Exapodi | superclase Hexapoda |
Erpetołoxia | Retiłi e anfibi | clase Reptilia e clase Amphibia |
Itiołoxia | Pesi | grupo Pisces |
Mamołoxia | Mamiferi | clase Mamalia |
Micołoxia | Fonghi / Fonk | regno Fungi |
Microbiołoxia | Microrganixmi | organixmi che fa parte a vari regni, intrà sti cuà Bacteria, Archaea, Fungi (soło alguni) e Protista |
Ornitołoxia | Oxełi | clase Aves |
Primatołoxia | Primati | ordane Primates |
Protistołoxia | Protisti | regno Protista |
Virołoxia | Virus | dominio Acytota (clasifegasion discusa) |
Zoołoxia | e Protozoi | regno ' e grupo Protoxoa |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.