Muran

Muran ła xe n'ìxoła catada a nord-est de Venesia, daspò San Michièl, łongo el canal de Maran. Ła xe conpletamente urbanixada, se no par ła Saca San Matia, indeso in faxe de bonìfega. Ła ga a ocio 6 000 abitanti. Ła xe conposta da sete ìxołe più pìcołe divixe da canałi e rii ma cołigae intrà łore da ponti.

Muran

Pozision
45°27′30″N 12°21′12″E45°27′30″N, 12°21′12″E (Muran)
Stato	Itàłia
Rejon	Vèneto
Sità metropułitana	Sità metropułitana de Venèsia
Comuni de l'Itałia	Venèsia
Popołasion
Totałe	4 683
Densità	3 997,01 hab./km²
Zeografia
Parte de	Sità metropułitana de Venèsia
Àrea	1,171625 km²
Bagnà da	Łaguna de Venesia
Còdazi de identifegasion
Fuzo oràrio	UTC+1 UTC+2

Muran

Sorte	Locałità e ìzoła
Parte de	Sità metropułitana de Venèsia
Rejon zeogràfega	Łaguna de Venesia
Liogo
Rejon aministrativa	Venèsia (Itàlia)
Bagnà da	Łaguna de Venesia
Dati e sifre
Àrea	1,171625 km²

Ła xe conosùa in tuto el mondo par ła produsion de véro supià. Grasie al'artexanà l'ìxoła ła gode de un granda fluso turìstego. El véro de Muran el xe de frecuente ogeto de imitasion, par el più de quałità scarsa.

Storia

Muran ła xe stada un dei tanti séntri fondai da èxułi de Altin durante łe invaxion barbàreghe. Secondo ła tradision, el topònimo el vegniria fora da Ammuriana, na de łe porte de ła sità mare.

Ła sità, da sénpre inseria inte ła Venesia marìtima, ła ga avuo na serta autonomia fin al 1171, co ła xe stada unìa al sestièr de Santa Cróxe. Dal 1275 ła xe stada invese governada da un só podestà; ła ga anca avuo el vantagio de poterse gare qualche lege, varantìa da un Magior Consegio formà da un bon nùmero de nòbiłi muranéxi (a ocio sinquexento e co un Podestà a cao), e de cugnar na sóa monea (l'Oxea).

Bastansa presto ła xe deventada inportantìsima par ła łavorasion artìstega del véro, grasie ad un decreto de ła Serenìsima Repùblica del 1295 che ghe dava el strasferimento de łe fornaxe da Venesia: più de na volta, infati, łore łe gaveva cauxà grandi incendi, gravai dal fato che eora i edifisi a Venesia i gera soratutto in legno.

L'autonomia del'ìxoła, indeso come comun, ła xe confermada soto Napoleon, el qual el ga parò despupiłà e desfà paréci convénti e Ceze (ancuo ghe ne xe soło tre), e soto i Austrìasi. L'istitusion, che ła contegniva anca Sant'Erasmo e łe Vignołe, ła xe stada smorsada inte el 1923 e'l teritorio meso drénto a queo de Venesia.

Ła "Vóxe de Muran" ła gera ła gaxeta ufisial del'ìxoła.

L'arte del véro

Inte el 1295 i ga sièlto che i verièri de Venesia, al łavoro forse xà prima del miłe, i fuse spostai a Muran perché i fórni dei lavoratóri i gera de frecuente responsàbiłi de tremendi incendi, che i deventava davèro grandi perché a quei ténpi i edifisi i gera prinsipalmente in legno. Parò, documenti e reperti antighi i prova che l'industria ła se fuse mosa 'ntel'ìxoła xà da ténpo.

Spostar i verièri a Muran el xe servìo a ła Serenìsima par controłarghe megio el mestièr, xełosa den'arte che ła ła gaveva fata famoxa in tuto el mondo fin da łe orìxene. I mastri verièri i gera obligai a vìver sul'ìxoła e'i no podeva miga łasiar Venesia sensa un permeso spesial. Paréci, parò, i xe stai boni a scapar, esportando ai foresti łe łore famoxe tècneghe. Ła più inportante crixi ła ga colpìo l'industria ła xe stada quea del XV sècoło, co i ga scomensà a fabricar i cristałi de Boemia, forse ispirai ai stési véri de Murano. Venesia ła xe vegnùa fora da sta situasion, spece da co el véro el xe stà doprà par ła reałixasion de lanpadari, ancuo infrà i prodóti più cognosùi de Muran.

Soło i mastri verièri, infrà quei chei no gera nòbiłi, i podeva maridarse co fie de patrisi. Ła Repùblica infati, ła ga bandixà un decreto, daspò łe cagnare capitae inte el Magior Consegio de Muran, chel deciarava sitadini muranéxi soło quei chei fuse nasùi 'ntel'ìxoła o'i gavese cronpà edifisi in sta qua. Inte el 1602, el podestà Barbarigo, inte el censir i ixołani, el ga sièlto de scrìver un Libro d'Oro. Par èser scriti drénto bixognava averghe el consénso de ła Repùblica, roba che no ła gera né sénplexe né breve. Chi nol rexultava iscrito no'l podeva svolxer un qualche tipo de łavoro da verièr, no'l partesipava ai conségi e no'l deponeva de tuti i altri vantagi acordai ai sitadini muranéxi.

Gałeria de someje

• 
  El rio dei Verièri
• 
  Lanpadaro fato a Muran, a Ca' Rezzonico

Altri progetti

• Wikimedia Commons

• Wikimedia Commons el detien imàjini o altri file so Muran
• Scholia el detien schemi gràfeghi so Muran

Controło de autorità	VIAF (EN) 129786419 · LCCN (EN) n81026592 · GND (DE) 4101784-5 · BNF (FR) cb119885820 (data) · WorldCat Identities (EN) n81-026592