Uhud jangi

Uhud jangi (arabcha: غزوة أحد (Uhud — Madina shahridagi yaqinidagi tepalik nomi) — 625 yil 23 martda Uhud tepaligida musulmonlarning makkaliklar bilan boʻlgan jangi. Badr jangida makkalik mushriklar magʻlubiyatga uchragach, musulmonlardan oʻch olmoqchi boʻlishgan.

Makkaliklar 3000 ga yaqin jangchidan iborat boʻlib, jumladan 200 ta otliq askar, 800 ta sovut kiygan jangchi, Muhammad (sav)ning esa, 700 ta piyoda askarlari boʻlib, shulardan 100 tasida sovut boʻlgan. Makkaliklar jang maydonida yaxshi mavqeni egallagan edi. Muhammad (sav) ham askarlarini kerakli joyga joylashtirib tepalik tomonini qoʻriklash uchun 50 ta kamonchini qoʻyib, ularga bu yerdan hech yerga siljimaslikni tayinlaganlar. Jang dastlabki paytda musulmonlar foydasiga hal boʻla boshladi. Ular ayni dushmanni taʼqib etadigan paytda gʻanimat (oʻlja) toʻplashga tushdilar. Kamonchilar ham oʻljasiz qolib ketmaslik niyatida oʻz turgan joylarini tashlab ketdi. Bundan foydalangan makkaliklarning Xolid ibn Valid boshchiligidagi otliq qoʻshini musulmonlar qoʻshini orqa tomoniga oʻtib hujum qildi. Bu jangda musulmonlar koʻp talafot koʻrdi: Muhammad (sav) qurshovda qolib, yaralanganlar, 70 dan ortiq kishi halok boʻlgan. Makkaliklar esa, 19 kishisini boy berdi. Musulmonlar bu jangda raqib ustidan yengilgina gʻalaba qozonamiz deb oʻylashgan edi. Musulmonlar muvaffaqiyatsizlikka uchraganligining sababi Qur’on oyatlarida bayon etilgan.

Uhud jangi haqida Qur’onda

Oli Imron surasi

• 139. Kufrga qarshi kurashda (sustlashmangiz) va (Uhud jangidagi magʻlubiyat sababli) gʻamgin boʻlmangiz! Agar (haqiqiy) iymon egalari boʻlsangizlar, sizlar ustun boʻlguvchidirsizlar.
• 140. Agar (bugun — Uhudda) sizlarga jarohat yetgan boʻlsa, (Badr jangida) u qavmga ham xuddi shunday jarohat yetgan. (Toki ibrat boʻlsin deb) va Alloh haqiqiy iymon keltirgan kishilarni bilishi hamda oralaringdan shahidlarni saralab olishi uchun bu kunlarni (yaʼni gʻalaba va magʻlubiyat kunlarini) odamlar orasida aylantirib turamiz. Alloh zolim kimsalarni sevmaydi.
• 141. Va toki Alloh iymon keltirgan zotlarni (gunohlaridan) poklash va kofirlarni halok kilish uchun (bu kunlarni odamlar orasida aylantirib turadi).
• 142. (Ey moʻminlar), yoki Alloh sizlarning ichingizdan kim haq yoʻlda kurashgan-u, kim sabr-toqat qilganini mutlaqo bilmay turib jannatga kiramiz, deb oʻyladingizmi?!
• 143. Oʻlimga roʻbaru boʻlishingizdan ilgari uni orzu qilar edingiz. Mana endi (yaʼni Uhudda) uni koʻzingiz bilan koʻrib turibsiz.
• 165. (Ey moʻminlar), agar sizlarga (Uhudda dushman tomonidan) bir musibat yetsa — holbuki, sizlar (Badr jangida) unga ikki barobar musibat yetkazgan edingiz — Bu balo qaydan keldi? — deysizmi?! (Ey Muhammad), ularga: „Bu musibat — magʻlubiyat oʻz qilmishlaringizdan“, deb ayting! Albatta Alloh hamma narsaga qodirdir.
• 166-167. Ikki jamoat toʻqnashgan kuni sizlarga yetgan musibat Allohning izniirodasi bilan va haqiqiy moʻminlarni bilish uchun hamda nifoq yoʻliga kirgan kimsalarni aniqlash uchun boʻldi. Ularga: „Kelinglar, Alloh yoʻlida jang qilinglar yoki (hech boʻlmasa bizning sanogʻimizni koʻpaytirish bilan dushmanni) daf qilinglar“, deyilsa, „Agar jang boʻlishini aniq bilganimizda-ku sizlarning ortingizdan borgan boʻlar edik“, deyishadi. Oʻsha kuni ular iymondan koʻra kufrga yaqinroq edilar. Ular ogʻizda koʻngillarida boʻlmagan narsalarni gapirmoqdalar. Alloh esa ularning yashirgan sirlarini juda yaxshi bilguvchidir.
• 168. (Ey Muhammad), oʻsha oʻzlari oʻtirib olib doʻstlari haqida: „Agar bizning gapimizga kirib (jang qilishdan bosh tortganlarida) oʻldirilmagan boʻlar edilar“, deydigan kimsalarga: „Agar aytgan gaplaringiz rost boʻlsa, oʻzlaringdan oʻlimni daf qilinglar-chi“, deb ayting!
• 169-170. Alloh yoʻlidagi jangda oʻldirilgan zotlarni hargiz oʻliklar deb oʻylamang! Yoʻq, ular tiriklardir! U zotlar Alloh oʻz fazlu karami bilan bergan neʼmatlardan xushnud hollarida bahramand boʻlmoqdalar va hali ortlaridan yetib kelmagan birodarlariga hech qanday xavfu xatar yoʻqligi va gʻamgin boʻlmasliklari haqida xushxabar bermoqdalar.
• 171-172. Ular Alloh tomonidan boʻlgan neʼmat va fazlu karam haqida hamda oʻzlariga jarohat yetganidan keyin ham Alloh va rasuliga boʻyinsungan moʻminlarning ajri — mukofotini Alloh zoe qilmasligi haqida xushxabar beradilar. Ularning orasidagi chiroyli itoat qilgan va Allohdan qoʻrqqan zotlar uchun ulugʻ ajr — mukofot bordir.
• 173. Unday zotlarga ayrim kimsalar: „Quraysh odamlari sizlarga qarshi (sanoqsiz lashkar) toʻplagan, qoʻrqingiz!“ deganlarida bu gap ularning iymonlarini ziyoda qildi va: „Bizga yolgʻiz Allohning oʻzi kifoya. U zot eng yaxshi ishonchli vakildir!“ — dedilar.
• 174. Bas, u yurishdan biron noxushlik yetmay Allohning neʼmat va fazli bilan qaytdilar. Ular Allohning rizoligini istadilar. Alloh esa ulugʻ fazlu marhamat sohibidir.

_{I z o h. Yuqoridagi oyatlarda musulmonlarning Uxud jangidan keyingi ahvoli bayon qilindi. Rivoyat qilishlaricha, mushriklar Uxudda musulmonlar ustidan gʻalaba qilib, uylariga qaytgach, yoʻlda: „Nega ularni butunlay qirib tashlamadik?“ — deb nadomat qildilar. Bu gap rasulullohga yetib kelganida u zot mushriklarning diliga qoʻrquv solish va ularga oʻzlarini hali kuch-kuvvatga ega ekanliklarini koʻrsatib qoʻyish uchun musulmonlarni ularning ortidan yurishga chaqiradilar. Musulmonlar Uxud jangida koʻp talofot va jarohatlar olganlariga qaramay, paygʻambarning daʼvatlariga „Labbay!“ deb javob berdilar va baʼzi bir „shayton“larning „qurayshlik mushriklarning son-sanoqsiz lashkari bor“, degan vasvasalari ham ularni qoʻrqita olmadi, balki iymonlarini ziyoda qildi, xolos. Ular paygʻambar alayhis-salom bilan birga mushriklarning ortidan borib Hamro al-Asad degan joyda ularga yetib oldilar. Shunda Tangri taolo mushriklarning dillariga bir qoʻrquv soldi va ular musulmonlarga qarshi jang qilishga jur’at qila olmadilar va musulmonlar eson-omon Madinaga qaytib keldilar.}

• 175. Albatta oʻsha (sizlarni vasvasaga solmoqchi boʻlgan) shaytonning oʻzidir. U sizlarni oʻzining doʻstlaridan (kofirlardan) qoʻrqitmoqchi boʻladi. Bas, agar moʻmin boʻlsangizlar, ulardan qoʻrqmangiz, Mendan qoʻrqingiz!

Manbalar

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.