Soʻm

Soʻm — Oʻzbekiston Respublikasining pul birligi. 1 Soʻm qimmati 100 tiyin. Xalqaro ifodasi UZS Soʻm Oʻzbekiston Respublikasi Prezidentining „Oʻzbekiston Respublikasining milliy valyutasini muomalaga kiritish toʻgʻrisida“gi 1994-yil 16-iyundagi farmoni bilan 1994-yilning 1-iyulidan respublika hududida yagona, cheklanmagan va qonuniy toʻlov vositasi sifatida muomalaga chiqarilgan. Qimmatbaho metallar suvi yuritilgan turli qiymatdagi yubiley tangalar esa turli sanalar nishonlanishi munosabati bilan va numizmatik maqsadda chiqarilgan (qarang Tanga). Soʻmning muomalaga kiritilishi Oʻzbekiston pul muomalasi va hisob-kitoblar tizimini tashkil etish hamda respublika iqtisodiyotini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega boʻldi. Milliy valyuta pul belgilarini muomalaga chiqarish va uning barqarorligini taʼminlashni Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki amalga oshiradi.^[1] 1 soʻm = 100 tiyin. Oʻzbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 122—moddasi va „Oʻzbekiston Respublikasi Davlat mustaqilligining asoslari toʻgʻrisida“gi qonunning 11-moddasi, shuningdek, Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisning 1993-yil 3-sentabrdagi 952-XII sonli qaroriga muvofiq 1994-yil 1-iyuldan boshlab, Oʻzbekiston Respublikasi hududida qonuniy toʻlov vositasi boʻlgan milliy valyuta — „soʻm“ muomalaga kiritildi. 2013-yil iyunida 5000 soʻm qiymatlik yangi banknota chiqishi haqida xabarlar tarqaldi.^[2] 2013-yil 27-iyunida Oʻzbekiston respublikasi Markaziy banki shu yilning 1-iyulidan boshlab qiymati 5000 soʻm boʻlgan pul chiptalarini muomalaga chiqarishini bildirdi.^[3]. 2017-yil 20-fevralda Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati kengashining „Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan 10000 soʻmlik banknotlarning chiqarilishi toʻgʻrisida“gi qarori qabul qilindi^[4]. 2021-yil 14-iyundan 2000 va 20000 soʻmlik banknotlar muomalaga chiqarildi^[5][6].

Soʻm
:
Davlat nomi:	Oʻzbekiston
Simvol:

Tangalar va ularning yillari

1994-2000

Tasvir	Qiymati	Tarkibi	Diametri (mm)	Qalinligi (mm)	Ogʻirligi (g)	Yoni	Chiqqan yil (lar)i
	1 tiyin	poʻlat, latun	17	1,2	1,74	tekis	1994
	3 tiyin		20	1,3	2,7	qirrali	1994
	5 tiyin		21,5	1,4	3,4		1994
	10 tiyin	poʻlat, nikel	18,8	1,5	2,87		1994
	20 tiyin		22	1,6	4	tekis Yigirma tiyin deb yozilgan	1994
	50 tiyin		23,9	1,6	4,75	tekis Ellik tiyin deb yozilgan	1994
	1 soʻm		19,80	1,3	2,27	tekis	1997, 1998, 1999
	5 soʻm		22,20	1,6	4,00		1997, 1998, 1999
	10 soʻm		24,10	1,6	4,75		1997, 1998, 1999 2000

2000-2004

2001-yilgi 50 soʻm va 2004-yilgi 100 soʻmlik tangalar maʼlum sanalarga atab chiqarilgan boʻlsada (mustaqillikning 10 yilligi, milliy valyutaning 10 yilligi), Markaziy bank tomonidan esdalik tangalar qatoriga kiritilmagan. 2001—2004-yillarda zarb qiligan 50 va 100 soʻmlik tangalar 2019-yil 1-iyuldan 1, 5 va 10 soʻm qiymatiga ega boʻlgan tangalar 2020-yil 1-martdan muomaladan chiqarilgan.

Tasvir	Qiymati (soʻm)	Tarkibi	Diametr (mm)	Qalinligi (mm)	Ogʻirligi (g)	Yoni	Chiqqan yillari
	1	poʻlat, nikel	19	1,3	2,7	qirrali	2000
	5	poʻlat, latun	21	1,4	3,44	tekis	2001
	10	poʻlat, nikel	19	1,3	2,85
	50	poʻlat, Cu/Ni	26	2,2	8	qisman qirrali
	100		27,1	1,8	8	tekis Oʻzbekiston markaziy banki deb yozilgan	2004

3-chiqarilishi (2018-yil)

2018-yil 2-iyuldan muomalaga kiritilgan.

Tasvir	Qiymati (soʻm)	Tarkibi	Diametri (mm)	Qalinligi (mm)	Ogʻirligi (g)	Yoni	Chiqqan yillari
	50	poʻlat, nikel	18	1	2	tekis	2018
	100		20	1	2,5		2018
	200		22	1,1	3,3		2018
	500		24	1,1	3,9		2018
	1000		30	1,1	4,2		2022

Esdalik tangalar va ular haqida ma'lumotlar

Asosiy maqola: Oʻzbekistonning esdalik tangalari

Esdalik tangalari Markaziy bank tomonidan 1994-yildan beri zarb qilinadi. Tangalar qimmatli metallardan (10, 50 va 100 soʻmli), oddiy metallardan (25, 50, 100 va 500 soʻmli) va oltin qoplamali oddiy metallardan (1 va 10 soʻmli) zarb qilingan.

Banknotlar

1992-1994

Asosiy maqola: Soʻm-kupon

Barcha kupyuralarning old tomonida Oʻzbekiston gerbi, orqa tomonida Samarqand Registon maydonidagi Sherdor madrasasi tasviri tushirilgan Banknot raqamlari AB 12345678 (1—500 soʻmlar) yoki AB 1234567 (500—10 000 soʻmlar), banknotning old tomonida Oʻzbekiston gerbining ostida joylashgan. 1993-yil 15-noyabrda muomalaga kiritilgan, 1994-yil 1-avgustda muomaladan chiqarilgan. Bu seriyadagi banknotlar Angliyada „Harrison & Sons Ltd“ bosmaxonasida chop etilgan.

Tasviri		Qiymati (soʻm)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy ranglari	Suv belgisi
Old tomoni	Orqa tomoni
		1	120×61	koʻk, kulrang	gulli naqsh
		3		yashil
		5		siyohrang
		10		qizil
		25		firuza rang
		50	144×69	pushti	paxta
		100		qora, moviy
		200		binafsha rang
		500		toʻq sariq
		1000		jigarrang
		5000		koʻk
		10 000		qirmizi
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

1994-1999

Tasvir		Qiymat, soʻm	Oʻlcham, mm	Asosiy ranglari	Ort tomonidagi tasvir	Chiqarilgan sana
Old tomoni	Ort tomoni
		1	120×62	yashil pushti	Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatri, Toshkent	1994
		3		qizil yashil	Chashmai Ayyub, Buxoro
		5	142×69	koʻk qizil	Alisher Navoiy monumenti, Toshkent
		10		binafsha koʻk	Goʻri Amir, Samarqand
		25		koʻk zargʻaldoq	Shohizinda, Samarqand
		50		jigarrang zargʻaldoq	Registon ansambli, Samarqand
		100		binafsha	Xalqlar doʻstligi saroyi, Toshkent
		200	144×78	yashil	Sherdor madrasasi fragmenti, Samarqand	1997
		500		qizil	Amir Temur monumenti, Toshkent	1999
Rasm masshtabi — 1,0 millimetrga 1,0 piksel

2001-2019

Tasvir		Qiymat, soʻm	Oʻlcham, mm	Asosiy ranglari	Ort tomonidagi tasvir	Chiqarilgan sana
Old tomoni	Ort tomoni
		1000	binafsha jigarrang	Temuriylar tarixi davlat muzeyi, Toshkent	2001
		5000	yashil jigarrang[3]	Oliy Majlis binosi, Toshkent	2013[3]
		10 000	och koʻk	Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Majlisi Senati binosi, Toshkent	2017
		50 000	binafsharang	Xalqaro anjumanlar saroyi, Toshkent	2017
		100 000	och jigarrang	Old tarafda Mirzo Ulugʻbek haykali, orqa tarafda Mirzo Ulugʻbek rasadxonasi	2019

2021-yildan

Tasviri		Qiymat (soʻm)	Oʻlchamlari (mm)	Asosiy rangi	Banknotadagi tasvir	Sana
Old tomoni	orqa tomoni					Muomalaga kiritilgan	Bosilgan
		2000	142x69	pushti, firuza	old tomoni — Buxorodagi Ark qalʼasi. Qal’aning chap tomonida Buxoro timsoli boʻlgan — ikki o‘rkachli tuya tasvirlangan. Koʻzi ojiz odamlar uchun relef elementi qizil rangda qilingan. orqa tomoni — Buxoro viloyatidagi qadimiy shahar boʻlmish Poykand xarobalari. Oʻng tomonda Buxoro viloyatidagi Varaxsha qadimiy manzilgohidan topilgan miloddan avvalgi 8-asrga oid devor bezaklari va miloddan avvalgi XXX-XX asrlarga oid uy-roʻzgʻor buyumlari	14-iyun 2021	2021
		5000		yashil, jigarrang	old tomoni — медресе Шердор в Самарканде, Слева от него расположен крылатый барс — символ Самарканда. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в коричневом цвете. orqa tomoni — архитектурный памятник Афрасиаб в Самарканде, а также предметы быта, найденные на территории этого памятника в ходе археологических раскопок: керамический кувшин и вышитый поднос.[7]	26 августа 2021[8]
		10000	147×69	koʻk, binafsha, pushti	old tomoni — медресе Кукельдаш в Ташкенте. Слева от него расположен элемент, напоминающий ворота. Он символизирует одни из ворот древнего Ташкента. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете. orqa tomoni — археологический памятник «Шаштепа», а также образцы древнего ремесла — ляган и и бытовая посуда.[7]
		20000		koʻk, binafsha, jigarrang	old tomoni — древнее сооружение Кой-Крылган-кала в Каракалпакстане. Слева от памятника изображен орнаментальный узор, который встречается на национальных каракалпакских тканях. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете. orqa tomoni — крепость Джанбас-кала в Каракалпакстане, а также кувшин VII—VI веков до н. э. и артефакт I века до н. э. Артефакт напоминает верблюда. Он использовался в обрядах зороастризма.[7]	14 июня 2021[9]
		50000		binafsha, koʻk, sariq	old tomoni — мавзолей Аль-Хаким ат-Тирмизи в Сурхандарьинской области. Слева от него расположена орнаментальная печать, найденная во время археологических раскопок в поселении Сапаллитепа в Сурхандарьинской области. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в синем цвете. orqa tomoni — древний археологический комплекс Фаязтепа в Сурхандарьинской области и два вида сурхандарьинской керамической посуды, найденные во время раскопкок в поселении Сапаллитепа. В центре расположен «летящий голубь» — символ мира.[7]	22 декабря 2021[10]
		100000	152×69	och jigarrang, limonrang, pushti	old tomoni — музей-заповедник Ичан-кала в Хиве. В верхнем левом углу изображён минарет, расположенный в музее. Рельефный элемент для слабовидящих людей выполнен в коричневом цвете. orqa tomoni — замок Ангка-кала, который являлся столицей древнего Хорезмского государства. Рядом изображены керамическая посуда, относящаяся к Х веку, и хорезмская серебряная монета, относящаяся к I веку до н. э.[7]
		200 000	152×69	firuza rang	old tomoni - архитектурный памятник «Дворец Худояр-Хана» в городе Коканд Ферганской области orqa tomoni - археологический памятник «Городище Ахсикент », относящийся к III веку до нашей эры, который являлся столицей древнего Ферганского государства.	15 июля 2022[32]
Масштаб изображений — 1,0 пикселя на миллиметр.

Yana qarang

• Som
• Soʻm-kupon

Manbalar

1. Fayzulla Mullajonov. OʻzME. Toshkent
2. „Ижтимоий тармоқларда беш минг сўмлик банкнотанинг суратлари пайдо бўлди“. kun.uz (2013-yil 21-iyun). 24-iyun 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 24-iyun 2013-yil.
3. „Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy bankining qiymati 5000 so'm boʻlgan pul biletlarini muomalaga chiqarish to'g'risida“. Oʻzbekiston Respublikasi Markaziy banki (2013-yil 27-iyun). 11-avgust 2013-yilda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 27-iyun 2013-yil. (Wayback Machine saytida 11-avgust 2013-yil sanasida arxivlangan)
4. Oʻzbekistonda 10000 soʻmlik muomalaga chiqarilishi kutilmoqda
5. „O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining qiymati 2 000 so‘m va 20 000 so‘m bo‘lgan pul belgilarini muomalaga chiqarish to‘g‘risida“ (2021-yil 5-iyun). Qaraldi: 2022-yil 20-avgust.
6. https://m.kun.uz/news/2021/06/04/2000-va-20-000-somlik-yangi-kupyuralar-14-iyundan-muomalaga-chiqariladi
8. Сообщение Центрального банка Республики Узбекистан
9. Сообщение ЦБ РУз
10. Сообщение Центрального банка Республики Узбекистан

Havolalar

• OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI MARKAZIY BANKI
• Moneti stran SNG i Baltii

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.