Dermatologiya

Dermatologiya (grekcha: δέρμα [dermato]... va λόγος [logiya]) — teri kasalliklari haqidagi fan; klinik tibbiyotning bir sohasi. Terining buzilishi vazifasi, sogʻlom teri va kasallik holati, shuningdek, organizmning boshqa kasalliklarida terida boʻladigan oʻzgarishlarni oʻrganadi. Teri kasalliklarini aniqlash, davolash va oldini olish masalalarini ishlab chiqadi. Dermatologiya umumiy va xususiy qismlarga boʻlinadi. Umumiy Dermatologiya sogʻlom hamda kasal terining anatomiyasi va fiziologiyasini, teri kasalliklarining yuzaga kelish sabablari, davolash va oldini olish usullarini, xususiy Dermatologiya esa teri, soch va tirnokda paydo boʻladigan ayrim kasallik belgilarini, qoʻzgʻatuvchilarini, davolash usullarini oʻrganadi. Dermatologiya venerologiya, ichki kasalliklar, nevropatologiya, endokrinologiya, psixiatriya va b. tibbiyot fanlari bilan chambarchas bogʻlangan.

Dermatologiya uzoq tarixga ega. Qad. Misrda kichima, sachratqi, qoʻtir, moxov kabi teri kasalliklarini turli moy dorilar, malhamlar bilan davolashgan; terini kosmetik usulda parvarish qilish ham keng rasm boʻlgan. Yunoniston va Rimda teri va tanosil kasalliklarini davolash bilan shugʻullanganlar. Gippokrat teri kasalliklarini bir tartibga solib qoʻtir, moxov, soch toʻkilishi, qadoq kabi kasalliklarni oʻrgangan va ularni davolash haqida maʼlumotlar bergan. Qad. Rim vrachi Selz chipqon, trixofitiya, psoriaz va b. kasalliklar toʻgʻrisida batafeil yozib, bu dermatozlarni davolashda ultrabinafsha nurlar, iliq fizik omillardan foydalanishni tavsiya etgan. Oʻrta osiyolik olim Abu Ali ibn Sino oʻzining "Tib qonunlari" kitobida poʻrsildoq yara, qichima, gush (ekzema), zaxm, moxov va b. teri kasalliklarini tasvirlash bilan birga ularning bir-biridan farqini ham koʻrsatib, davolash usullarini yozib krldirgan. Dermatologiya fanining shakllanishi 16-asrning ikkinchi yarmida fizika, kimyo, biol. fanlarida qilingan kashfiyotlar bilan uzviy bogʻliq. 18-asr da teritanosil kasalliklarining etiologiyasi, patogenezi va klinikasini oʻrganish avj oldi va ingliz, fransuz, nemis, rus Dermatologiya maktablari paydo boʻldi. Oʻzbekistonda Oʻrta Osiyo davlat universiteti tibbiyot fakultetida teri va tanosil kasalliklari kafedrasi tashkil etilganidan (1920) boshlab Dermatologiya va venerologiya sohasi rivojtopdi. 1924-yilda Toshkentda teri va tanosil kasalliklari dis-panseri, 1932-yilda Dermatologiya va venerologiya ilmiy tadqiqot instituti tashkil qilinishi bu fanning rivojlanishiga keng yoʻl ochib berdi. Soʻzak, zaxm, terining zamburugʻli kasalliklari, vitiligo kabi kasalliklarning tarqalishi, etiologiyasi, patogenezi, diagnostikasi, davosi, oldini olish masalalari oʻrganildi (A. A. Akovbyan, X. N. Xidirov, I. A. Gelinsevskiy, T. T. Tojiboyev, K. S. Sulaymonov va b.) Teri kasalliklari (zaxm, kal) da ichki aʼzolarning zararlanishi; kasbga aloqador teri kasalliklari; dermatomikozlar qoʻzgʻatuvchilarining turini aniqlash boʻyicha ilmiy izlanishlar olib borildi (U. K. Beluxa, H. Husanov, R. A. Kapkayev, U. M. Mirahmedov va b.). Oʻzbekistonda hozirgi 1- va 2- Toshkent tibbiyot instituti, Toshkent pediatriya tibbiyot instituti, Vrachlar malakasini oshirish instituti, Buxoro, Samarqand, Andijon tibbiyot institutlarida dermatologiya va venerologiya kafedralari faoliyat koʻrsatadi.

Olimlardan A. A. Akovbyan, U. M. Mirahmedov, R. A. Kapkayev, M. M. Obidov, A. X. Abdullayev, A. Sh. Vaysov, Sh. A. Hamidov, X. Sh. Shodiyevlarning ijodiy izlanishlari keng tarqalgan teri kasalliklarini keskin kamaytirishga imkon berdi.

Ad. Arifov S, Eshboyev E., Teri va tanosil kasalliklari, T., 1997.

Adabiyot

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil