Yalpi ichki mahsulot

Yalpi ichki mahsulot — umumiy qabul qilinish qisqartirilishi hamda makroiqtisodiy koʻrsatkich, bu bevosita har bir yilning oxirgi mollar va xizmatlar aks ettiruvchi bozor qiymati (yaʼni, bevosita isteʼmol uchun moʻljallangan). Shuningdek, YIM davlatlar iqtisodiyot hududining hamma sohalarida isteʼmol qilish uchun yil davomida ishlab chiqarilgan hisoboti, milliy jihozlar ishlab chiqarish omillari ishlatilgan qatʼiy eksportning jamgʻarmalari hisoblanadi. Birinchi marta 1934-yilda Saymon Kuznets tomonidan bu tushuncha ilk bor taklif etilgan edi. YIM mavjud va belgilangan davlatlar ishlab chiqarishning izchilligini yillik hisobot sifatida dunyo iqtisodchilari qismlarga boʻlishadi. YIM ushbu yildagi narxlarning oʻsishini joriy narxlarga (nisbat berilmasdan) asoslanib dunyo bozorlarida belgilaydi. YIM (inqirozni toʻgʻri baholashligi bilan) narxlardagi oʻsish hususiyatini oldingisi yoki har qanday boshqasini yillik zahira taqsimotiga muhrlaydi. Har doim YIMga amaldagi mavjud mahsulotlar hisobga olinadi va qanday darajada mamlakatlarda ishlab chiqarishning oʻsishi mavjudligi bilan narxlarni YIM darajasi yordamida aniqlanadi. YIM yonida iqtisodiyot oʻz imkoniyatlarini toʻlaqonli sotilgan ishchi kuchini band etish barobarida qaytaradi. YIM imkoniyati — bu YIM bilan toʻlaqonli bandlik va iqtisodiyot imkoniyatini boshqa sohalardagi tadqiqotlar bilan oʻzaro va bevosita bogʻliqlik ahamiyatini oshiradi.^[2] YIM mamlakatlar orasida zarurat chogʻida birja nuqtalarida har qanday milliy valyutada kursga hisoblanishi yoki horijiy valyutalar yordamida qiymatlashtiriladi. Bularni shunday qiymatlarga baholash uchun jahon bozorida Paritet Haridorlik qobiliyati (PHQ) (xalqaro qiyoslashni aniqligi yoki ortiqligini bilish uchun)taqdim etilgan. Bugun "Bozor qiymati" deb nomlanuvchi maʼlum miqdorda hisoblash yoki barqaror kattalikdagi mahsulotlar erkin jahon bozorida amal qila oladi.^[3]

Jon boshiga AQSh dollarida hisoblagan YIM; Jahon Banki, 2014^[1]

Yalpi ichki mahsulot mamlakat iqtisodiy faoliyatining muayyan davr (oy, chorak, yil) davomidagi umumiy natijalarini tavsiflaydigan koʻrsatkich ham hisoblanadi. Mamlakat hududida joylashgan barcha korxonalar (chet el va qoʻshma korxonalari ham shu hisobga kiradi) tomonidan jami ishlab chiqarish omillari bilan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning bozor qiymatlaridagi ifodasi boʻlib, uning miqdori milliy hisoblar tizimi asosida hisoblab chiqiladi. Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishini makrodarajada tavsiflash va tahlil etishda foydalaniladi.

Oʻzbekistonning yalpi ichki mahsuloti Xalqaro valyuta fondining 2021-yildagi maʼlumotlariga koʻra, 318.5 trilion so'mni tashkil etadi.^[4] Milliy statistikada asosiy makroiqtisodiy koʻrsatkich sifatida YIM yoki yalpi milliy mahsulot (YMM), hatto yalpi milliy daromad (YMD) ham qabul qilinishi mumkin. Masalan, AQSH va Yaponiyada YIM emas, balki YMM asosiy makroiqtisodiy koʻrsatkich hisoblanadi. Ammo BMTning milliy hisoblar tizimida YIM birlamchi iqtisodiy koʻrsatkich boʻlib xizmat qiladi. Miqdor jihatdan bu koʻrsatkichlar oʻrtasidagi tafovut unchalik katta emas: rivojlangan mamlakatlarda bu tafovut bir foizdan oshmaydi. Chet ellarda ishlovchi fuqarolardan tushadigan daromadlar salmoqli boʻlgan mamlakatlarda bu tafovut kattaroq boʻlishi mumkin.

Yana qarang

• Yalpi milliy mahsulot
• Yalpi ichki mahsulot kishi boshiga (nominal)
• Yalpi ichki mahsulot oʻsishi

Manbalar

1. „GDP (Official Exchange Rate)“. Jahon Banki. Qaraldi: 24-avgust 2015-yil.
2. http://www.warandpeace.ru/ru/news/view/50464/ Успех устойчивого развития не всегда зависит от ВВП
3. Country Comparison to the World: GDP - per capita (PPP) (Wayback Machine saytida 2014-06-25 sanasida arxivlangan) CIA Factbook
4. Uzbekistan International Monetary Fund

Qoʻshimcha maʼlumot

• Coyle, Diane. GDP: A Brief but Affectionate History. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2014. ISBN 978-0-691-15679-8.
• Australian Bureau for Statistics, Australian National Accounts: Concepts, Sources and Methods, 2000. Retrieved November 2009. In depth explanations of how GDP and other national accounts items are determined.
• United States Department of Commerce, Bureau of Economic Analysis, „Concepts and Methods of the United States National Income and Product Accounts“. 2017-yil 8-noyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2018-yil 9-mart.(Wayback Machine saytida 2017-11-08 sanasida arxivlangan). Retrieved November 2009. In depth explanations of how GDP and other national accounts items are determined.

Havolalar

Global

• Australian Bureau of Statistics Manual on GDP measurement
• GDP-indexed bonds
• OECD GDP chart
• UN Statistical Databases
• World Development Indicators (WDI) at Worldbank.org
• World GDP Chart (since 1960)
• Gross National Happiness USA United States-based non-profit working to increase collective well-being by changing how we measure progress and success.
• Full form of GDP

Data

• Bureau of Economic Analysis: Official United States GDP data
• Historicalstatistics.org: Links to historical statistics on GDP for countries and regions, maintained by the Department of Economic History at Stockholm University.
• Quandl - GDP by country - downloadable in CSV, Excel, JSON or XML
• Historical US GDP (yearly data), 1790–present, maintained by Samuel H. Williamson and Lawrence H. Officer, both professors of economics at the University of Illinois at Chicago.
• Historical US GDP (quarterly data) (Portuguese Web Archive saytida 2016-05-17 sanasida arxivlangan), 1947–present
• Google – public data^{[sayt ishlamaydi]}: GDP and Personal Income of the U.S. (annual): Nominal Gross Domestic Product
• The Maddison Project (Wayback Machine saytida 2013-04-29 sanasida arxivlangan) of the Groningen Growth and Development Centre at the University of Groningen, the Netherlands. This project continues and extends the work of Angus Maddison in collating all the available, credible data estimating GDP for countries around the world. This includes data for some countries for over 2,000 years back to 1 CE and for essentially all countries since 1950.

Ushbu maqolada Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.