![cover image](https://wikiwandv2-19431.kxcdn.com/_next/image?url=https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/12/Gulbuddin_Hekmatyar%252C_BBC_Persian_-_Sep_28%252C_2019.jpg/640px-Gulbuddin_Hekmatyar%252C_BBC_Persian_-_Sep_28%252C_2019.jpg&w=640&q=50)
Gulbiddin Hikmatyor
From Wikipedia, the free encyclopedia
Gulbuddin Hekmatyar (1949-yil 1-avgust)[1] — afgʻonistonlik siyosatchi, sobiq mujohidlar rahbari va narkobiznesmen. Hekmatyar 1979-yilda Hizb-i-Islami tashkiloti tugatilgandan keyin Muhammad Yunus Xolis nomli siyosiy partiyaga asos soladi[2]. U 1990-yillarda ikki marta bosh vazir lavozimini egallagan.
Gulbeddin Hekmatyar | |
---|---|
![]() Hekmatyar (2019) | |
Afg'oniston Bosh vaziri | |
Mansab davri 26-iyun 1996-yil – 20-avgust 1997-yil | |
Prezident | Burhanuddin Rabbani |
Oʻtmishdoshi | Ahmad Shah Ahmadzai |
Vorisi | Abdul Rahim Ghafoorzai |
Shaxsiy maʼlumotlari | |
Tavalludi |
1-avgust 1949-yil Imom Sohib tumani, Afg'oniston Qiroligi |
Fuqaroligi | Afgʻoniston |
Siyosiy partiyasi | Hezb-e Islami Gulbuddin |
Taʼlim |
|
Kasbi |
|
Hekmatyar 1970-yillarning boshida talaba sifatida Musulmon yoshlar tashkilotiga qoʻshildi va tashkilotning aksariyat aʼzolari tomonidan islomiy radikalizm gʻoyalari tashkilotchisi sifatida tanilgan. U 1979-yilda Sovet-Afgʻon urushi boshlanganida Pokistonda edi. Oʻsha paytda Markaziy tekshiruv boshqarmasi (CIA) Hekmatyarning tez rivojlanib borayotgan „Hizb-e Islomiy“ tashkiloti, afgʻon mujohidlarining eng yiriklaridan biri boʻlgan ISI orqali moliyalashtira boshlagan[3][4].
1980-yillarning oxirida Hekmatyar va uning tashkiloti CIA tomonidan ularga taqdim etilgan mablagʻ va qurol-aslahalardan afyun savdosini boshlash uchun foydalanadilar. Keyinchalik esa geroin ishlab chiqarishga oʻtadi. U guruhi bilan Yaqin Sharqda geroin yetkazib beruvchi tashkilotlar orasida yetakchiga aylanadi. Hekmatyarning CIA bilan aloqasi AQSh tashqi diplomatiyasi uchun muammolar keltirib chiqaradi[5]. 1992-yilda sovetlar qoʻllab-quvvatlagan Afgʻoniston prezidenti Muhammad Najibulloh hokimiyatdan agʻdarilganidan soʻng, Hekmatyar shakllangan yangi hukumat tarkibiga qo'shilishdan bosh tortdi va boshqa harbiy qoʻmondonlar bilan Afgʻonistondagi fuqarolar urushida qatnashdi. Natijada, birgina Kobulda 50 mingga yaqin tinch aholi halok boʻldi. Hekmatyar esa Kobulga raketa hujumlarini amalga oshirganlikda ayblandi[6]. Ahmadshoh Mas’ud boshchiligidagi hokimiyatni taqsimlash saʼy-harakatlari doirasida Hekmatyar 1993-1994-yillarda Afgʻoniston bosh vaziri boʻldi. Shuningdek, u 1996-yilda qayta qisqa muddatga Afgʻonistonning bosh vaziri boʻldi[7].
2001-yilda Tolibon harakatlari qulaganidan bir necha kun oʻtgach, u Pokistonga borib, oʻzining harbiylashtirilgan kuchlarini Afgʻonistonda Hamid Karzay hukumati va xalqaro koalitsiyaga qarshi qaratilgan harakatlari muvaffaqiyatsizlikka yuz tutadi[8]. 2016-yilda u Afgʻoniston hukumati bilan tinchlik bitimini imzolaydi va deyarli 20 yillik surgundan keyin Afgʻonistonga qaytishga muvaffaq boʻladi[9]. Afgʻoniston Islom Respublikasi parchalanganidan soʻng, 2021-yil 17-avgust kuni Hekmatyar Dohada Afgʻonistonning sobiq prezidenti Hamid Karzay va Milliy yarashuv boʻyicha Oliy Kengashning sobiq raisi va ijroiya raisi Abdulla Abdulla bilan yangi hokimiyat shakllantirish maqsadida uchrashadilar[10][11]. Biroq, 2021-yil sentabrida Tolibon inklyuziv boʻlmagan hukumat tuzgani sababli ular boʻysundiriladi. Natijada, Hekmatyar Kobulda qoladi[12][13].