ds
Gʻarb mamlakatlari Moskvada oʻtkazilgan 1980-yilgi Yozgi Olimpiya oʻyinlarini boykot qilish gʻoyasini ilk bor 1979-yil 20-dekabrda NATO vakillari yigʻilishida aytib oʻtdi. Yigʻilishdagi bosh mavzu Afgʻonistondagi vaziyat edi. Bu gʻoya dunyo mamlakatlari uchun yangilik emas edi. 1970-yilning oʻrtalarida, Sovet Ittifoqining inson huquqlari uchun Olimpiya oʻyinlarini boykot qilish bo'yicha takliflari keng tarqalgan edi. Oʻsha vaqtda, kam sonli hukumat a'zolari ushbu taklifga qiziqish bildirgan. Biroq, bu gʻoya 1980-yil yanvar oyining boshlarida, sovet yadro olimi va muxolif Andrey Saxarov tomonidan boykot eʼlon qilinganidan soʻng, 1980-yil 14-yanvarda, Karter maʼmuriyati Saxarovning chaqirigʻiga qoʻshilib, Sovet Ittifoqi Afgʻonistondan chiqmas ekan, oʻyinlarni xalqaro boykot qilish kabi oqibatlarga duchor boʻlishi uchun muayyan muddat belgiladi.
1980-yil 26-yanvarda Kanada Bosh vaziri Joe Clark, Kanada ham AQSh kabi, agar Sovet kuchlari Afgʻonistondan 1980-yil 20-fevralga qadar chiqmasa, Olimpiya oʻyinlarini boykot qilishini eʼlon qildi. Karter shuningdek, Olimpiya oʻyinlarini doimiy ravishda Gretsiyaga koʻchirishni taklif etdi, bu orqali oʻyinlarni tashkil etishdagi siyosiy muammolarni bartaraf etish mumkin edi, lekin Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasi (XOQ) bu gʻoyani rad etdi.
Muddat oʻtganidan bir oy oʻtib, Markaziy Osiyodagi vaziyat oʻzgarmaganidan soʻng, Karter AQSh ittifoqchilarini kelgusi oʻyinlardan oʻz Olimpiya jamoalarini olib chiqishga undadi.
Yanvar oyi oxirida Sovet rejimi bu „dushmanona kampaniya“ga qarshi turishga tayyorlanayotgan edi. Sovet Markaziy Qoʻmita hujjatlaridan koʻrinishicha, Sovetlar oʻzining propaganda saʼy-harakatlaridan tashqari, XOQ va uning 89 aʼzosidan oʻtmishdagi holatlardek (masalan, 1956-yilda Vengriyaga va 1968-yilda Chexoslovakiyaga Sovet bosqini) bosimlarga qarshi turishni kutayotgan edi. Ular Fransiya hukumati va Milliy Olimpiya Qoʻmitasi allaqachon ishtirok etishga tayyorligini bildirganini taʼkidladilar.
24-aprel kuni oʻtkazilgan yigʻilishdan soʻng, AQSh Olimpiya Qoʻmitasining (AQShOQ) rahbari Robert Keyn XOQga AQShning Moskva oʻyinlariga jamoa yuborishga tayyorligini, kelgusi haftalarda „xalqaro vaziyatda ijobiy oʻzgarish“ yuzaga kelsa, bildirdi.
Oʻyinlarni saqlab qolish uchun, XOQning oʻsha paytdagi prezidenti Lord Killanin 24-maydagi yangi muddatdan oldin, Jimmy Karter va Sovet General Bosh kotibi Leonid Brejnev bilan boʻykoʻt haqida uchrashib, muhokama qilishni tashkil etdi. Killanin oʻyinlar belgilangan jadvalda davom etishi kerakligini qatʼiy taʼkidladı, Karter esa Sovet Ittifoqi Afgʻonistondan chiqmasa, AQShning oʻyinlarni boykot qilish pozitsiyasini qayd etdi.
Oʻyinlarni saqlab qolish maqsadida Xalqaro Olimpiya Qoʻmitasining oʻsha paytdagi raisi Lord Killanin, yangi belgilangan 24-may muddatidan oldingi AQSh prezidenti Jimmy Carter va Sovet Ittifoqi Bosh kotibi Leonid Brejnev bilan uchrashib, boykot masalasini muhokama qilishga harakat qildi. Killanin oʻyinlarning rejalashtirilganidek davom ettirilishi kerakligini qatʼiy taʼkidladi. Ammo, Prezident Carter Sovet Ittifoqi Afg‘onistondan oʻz qoʻshinlarini olib chiqmagunicha, AQSHning oʻyinlarni boykot qilish pozitsiyasini yana bir bor tasdiqladi.
XOQ eʼtiroz bildirgan holda, AQSh va boshqa qoʻllab-quvvatlovchi davlatlarning boykotga boʻlgan bosimi siyosiy maqsadga erishish uchun notoʻgʻri vosita ekanligini va bu harakatning qurbonlari sportchilar boʻlishini taʼkidladi. Garchi Gʻarbiy Germaniya boykotga qoʻshilgan boʻlsa-da, uning kansleri Helmut Schmidtning aytishicha, Amerikaning ittifoqchilari „shunchaki aytilganlarni bajarishi kerak“ degan munosabati nomaqbul edi.
1980-yil aprel oyi oxirida Aachen shahrida Bilderberg yigʻilishidagi aralashuvlar boykot oqibatlari muhokamasini oʻz ichiga olgan edi. Dunyo davlatlari boykotni strategik holat emas balki, sentimental norozilik sifatida qabul qilishini taʼkidladi. Bilderberg yigʻilishidagi afrikalik vakilning fikri boshqalarnikidan farq qilardi. U, AQShdan tashqarida qoʻshimcha yordam bor yoki yoʻqligidan qatʼi nazar, boykot samarali ramziy norozilik boʻladi deb hisoblar edi. Vakil bu fikri orqali Sovet Ittifoqidagilarga kuchli taassurot qoldirdi. Sovet ittifoqidagi baʼzi – boshqa fikrdagilar boykot oʻz siyosiy maqsadlariga erishish uchun Olimpiya qoidalarini buzgan SSSRga kuchli bosim boʻlishini aytdi.
s
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
