Braziliyaliklar

Braziliyaliklar Braziliya fuqarolaridir. Braziliya koʻp millatli jamiyatga ega va uning aholisining aksariyati yevropalik, mahalliy va afrikalikdir. Afrika millatiga mansub odamlar shimoli-sharqda va janubi-sharqda eng koʻp, hindlarning avlodlari asosan shimolda joylashgan.^[1]

Braziliyaliklar Brasileiros
[[Fayl:|300px]]
Umumiy aholi soni
201.032.714
Katta aholiga ega mintaqalar
Braziliya 200.000.000
Tillar
99% Portugal tili, 0,8% Nemis tili, 0,2% Hind tillari
Dinlar
87% Xristianlik <kichik>(68% Katolik cherkovi, 19% Protestantizm), 7,4% Dinsizlik, 1,3% Spiritizm , 0,5% Islom, 0,5% Iudaizm, 0,3% Afroamerikalik dinlar

Braziliyaliklar oʻzlarining ona tili sifatida portugal tilida gaplashadilar, bu federal konstitutsiyaga muvofiq rasmiy tildir.

Kelib chiqishi

Teri rangiga qarab braziliyaliklarning oʻzini oʻzi aniqlash (1835, 1940, 2000 va 2008)
Yil	Oq	jigarrang	Qora
1835	24.4%	18.2%	51.4%
1940	64%	21%	14%
2000	53.7%	38.5%	6.2%
2008	48.3%	43.7%	7.5%

Portugaliya mustamlakasidan oldin, Braziliyada hindular deb nomlanuvchi nomaʼlum miqdordagi mahalliy aholi yashagan. Hindlar, boshqa barcha amerikalik aholi kabi, ming yillar oldin Osiyo qitʼasidan kelgan odamlarning avlodlari. Portugallar 1500-yilda kelishgan. Taxminlarga koʻra, 1500-1808-yillarda Braziliyaga 500 000 ga yaqin portugallar kelgan. Ular mamlakatni mustamlaka qilishgan va Braziliyaning etnik tarkibiga taʼsir qilgan. 16-asr oʻrtalaridan boshlab afrikaliklar Braziliyaga shakarqamish fermalarida, keyinroq esa oltin va olmos konlarida va kofe plantatsiyalarida ishlash uchun olib kelindi. Tarixiy maʼlumotlarga koʻra, 1550-1850-yillarda (qul savdosi bekor qilinganda) Braziliyaga toʻrt millionga yaqin afrikalik kelgan.^[2]

19-asr oʻrtalarigacha Braziliya aholisining koʻp qismini qora tanlilar va mulatlar tashkil etgan.^[3]

Braziliyada, ayniqsa 1880-1930-yillarda yirik Yevropa immigratsiyasi sodir boʻldi. Italiyaliklar Braziliyadagi muhojirlar orasida birinchi ozchilik; undan keyin portugallar, ispanlar, nemislar va yaponlar.

Taxminan 100 yil davomida (1872-1975) Braziliya Evropadan va dunyoning boshqa qismlaridan kamida 5,5 million muhojirni qabul qildi. Bular kamayish tartibida 34% italyan, 29% portugal, 14% ispan, 5% yapon, 4% nemis, 2% livan va suriyalik va 12% boshqalar edi. Ushbu hodisa Braziliyaning "oqartilishi" deb nomlanadi.

2008-yilda oʻtkazilgan tadqiqotlarga koʻra, braziliyaliklarning 48,8% oq, 43,8% jigarrang, 6,5% qora, qolganlari esa boshqa kelib chiqishiga ishonishadi.

Braziliyada afrikalik qulla, 1500-1855-yillar
Davr	1500–1700	1701–1760	1761–1829	1830–1855
raqamlar	510.000	958.000	1.720.000	618.000

Braziliyaga immitrasiya
Kelib chiqishi	Davr										Jami
	1884-1893	1894-1903	1904-1913	1914-1923	1924-1933	1934-1939	1940-1944	1945-1949	1950-1954	1955-1959
nemislar	22.778	6.698	33.859	29.339	61.723	16.243	N/D	5.188	12.204	4.633	192.665
ıspanlar	113.116	102.142	224.672	94.779	52.405	4.604	N/D	4.092	53.357	38.819	687.986
Italyanlar	510.533	537.784	196.521	86.320	70.177	10.928	N/D	15.312	59.785	31.263	1.518.623
Yaponlar	-	-	11.868	20.398	110.191	43.342	N/D	12	5.447	28.819	220.077
Portugallar	170.621	155.542	384.672	201.252	233.650	56.657	N/D	26.268	123.082	96.811	1.448.555
Suriyaliklar va turklar	96	7.124	45.803	20.400	24.491	848	N/D	N/D	N/D	N/D	98.762
boshqalar	66.524	42.820	109.222	51.493	164.586	32.647	N/D	29.552	84.851	47.599	629.294
jami	883.668	852.110	1.006.617	503.981	717.223	165.269	N/D	80.424	338.726	247.944	4.795.962

Yana qarang

• Oq Braziliyaliklar
• Pardo Braziliyaliklar
• Braziliya tub aholisi
• Osiyolik braziliyaliklar
• Afro-braziliyaliklar

Manbalar

1. (Inglizcha)Allele frequencies of 15 STRs in a representative sample of the Brazilian population arxiv nusxasi (PDF), 2011-04-08da asl nusxadan (PDF) arxivlandi, qaraldi: 2022-02-26
2. (PT) Rodolfo Ilari e Renato Basso, O português da gente, Editora Contexto, 2006.
3. „Immigrazione Italiana nell'America del Sud (Argentina, Uruguay e Brasile)“. 21 febbraio 2011da asl nusxadan arxivlangan. (Wayback Machine saytida 2011-02-21 sanasida arxivlangan)