Atirov

Atirov (qozoqcha: Атырау) — Atirov viloyatining markazi, Qozogʻistonning gʻarbida, Yoyiq daryosining yoqasida joylashgan shahar. Temir yoʻl stansiyasi. Neftni qayta ishlash va kimyo sanoati rivojlangan. 1640-yil asos solingan va Rossiya hukumatining keyinroq Oʻrta Osiyoga bosqinchilik yurishlarida tayanch istehkomlaridan biri boʻlgan.

Atirov qoz. Атырау
shahar
Gerb
47°7′0″N 51°53′0″E
Mamlakat	Qozogʻiston
viloyat	Atirov viloyati
Hukumat
• Akim	Serik Shapkenov[1]
Asos solingan	1640
Avvalgi nomlari	Ustʼ-Yaitskiy shaharchasi, Nijniy Yaitskiy shaharchasi, Gurev
Qachondan beri shahar	1885
Markazi balandligi	506 m
Rasmiy til(lar)i	qozoqcha
Aholisi  (2013)	217 312[2]
Vaqt mintaqasi	UTC+5
Telefon kodi	+7 7122[3]
Pochta indeks(lar)i	060001-060011[4]
Avtomobil kodi	E, 06
Atirov

Atirov shahridagi Ural daryosi

Nomi

1640-yili Yaitskiy gorodok deb nomlangan shaharcha barpo etilgan. Yoyiqning yuqorida Verxniy Yaitskiy gorodok (hozirgi Oʻral shahri) degan shaharcha barpo etilgan, Nijniy Yaitskiy gorodok deb nomlangan, keyinchalik — Ust-Yaitskiy gorodok. Rossiya malikasi Ekatarina II Yoyiq daryosini Ural deb nomlanishiga farmon berganida, shaharning nomi Guryev gorodok, Guryev deb oʻzgartirilgan.

1920-yili maʼlum muddatga bolsheviklar Gurevni Chapaev deb qayta nomlagan.

1992-yildan buyon shahar nomi — Atirov^[5].

Atirov degan soʻzi (qozoqcha: Атырау) qozoq tilidan tarjшmasi delta degan maʻnosini bildiradi.

Geografiyasi

Atirov va Astana shaharlarining oraliq masofasi — 1810 km.

Atirovni yoqiq daryosi ikkiga boʻladi: gʻarbi Samar va sharqi Buqar^[6]. Rossiya chegarasining gʻarb tarafidan Volga daryosi oqadi. Geografik tomondan viloyatning shimoli-gʻarbiy tomoni Yevropada, barcha sharq tomoni esaOsiyoda joylashgan, asosan choʻlu-biyobonlardan iborat. Shaharning gʻarb tomoni Rossiyaning Astraxan viloyati bilan chegaradosh.

Aholisi

Aholisi 1897-yili 9,3 ming, 1923-yili 12,5 ming, 1939-yili 41,5 ming, 1997-yili 265 ming, 2006-yili 269 ming kishini tashkil qildi. 2012-yilda esa 206,656 kishi boʻlib qoldi, unga asosiy sabablardan biri koʻplab slovyan xalqlarining chet ellarga koʻchib ketishidir.

2007-yili 1-yanvarda shaharning aholisi 207,2 ming kishini tashkil qildi, shu jumladan:

• Atirov shahri — 154,1 ming kishi;
• Baliqchi kenti — 17,1 ming kishi;
• Jumisker kenti — 6,7 ming kishi;
• Qishloq aholisi — 28,2 ming kishi.

Atirov viloyatida 84 millat vakillari istiqomat qilishadi.

Iqtisodiyot

2007-yil 1-yanvarda roʻyxatdan oʻtgan korxonalarning soni 5195 tani tashkil qildi, shularuning 4875 kichik, 275 oʻrta, 45 yirik. 2006-yil 3319,5 ming tonna neft mahsuloti qayta ishlandi, undan 493,7 ming tonna motorli oʻtin (benzin); 1122,2 ming tonna gazoyl; 1389,9 ming tonna mazut; 123,6 ming tonna neftli koks olindi. Elektr quvatini ishlash 1442,9 mln kVt/soat; issiqlik quvvati — 1624,4 ming kKal tashkil qildi.

Asosiy oziq ovqat mahsulotlaridan: 18 tonna sosiska; 5784 tonna quritilgan baliq; 323 tonna qayta ishlangan sut mahsulotlari; 7370 tonna yangi yopilgan non olindi.

Atirov shahrining iqtisodiy rivojiga „QazMunayGaz“, „Atirov munay ondeu zavodi“, „Qaztransoyl“, „Atirovbaliq“, „Zaman grupp“, MChB, „Atirov jariq“, „Obltransgaz“, „Atirovsushar“, „Atirov suv arnasi“, v.b. mahkamalar koʻp hissasini qoʻshmoqdalar.

Ijtimoiy soha

Atirovda neft korxonasining rejalash instituti, neft va tabiiy tuzlar ilmiy instituti, universitet, drama teatri, filarmoniya, oʻrta maxsus oʻquv yurtlati, taʻlim beruvchi musiqa va sport maktablari, kutubxonalar, kinoteatrlar, madaniyat va hordiq parki, mehmonxonalar, bola bogʻchalar, tibbiy mahkamalar faoliyat yuritadi.

Maorif

• Umumiy bilim beruvchi maktablar soni — 68;
• Maktabgacha boʻlgan mahkama soni — 25;
• Oliy oʻquv yurti — 4;
• Oʻrta maxsus oʻquv yurtlari — 11.

Oliy oʻquv yurtlari

• Atirov neft va gaz instituti
• Atirov Pedagogika instituti
• Atirov universiteti
• Kaspiy atrofining hozirgi zamon kolledji (PSK)
• Atirov agrar texnik kolledji
• Atirov biznes va huquq kolledji

Shaharning nazarga tushgan joylari

• Imangʻali masjidi
• Uspen cherkovi
• Qurmangʻazi Sagʻirbayuli haykali
• Beybars sulton haykali
• Viloyat muzeyi
• Xiuaz Dospanova haykali
• Isatay-Maxambet haykali

Manbalar

1. Атырау қаласына жаңа әкім келдіAndoza:Ref-kk
2. Численность населения РК по областям, городам и районам Республики Казахстан на 1 июля 2013 года, 2013-11-15da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2021-02-27
3. „Телефонные коды Казахстана“. 2013-yil 16-iyulda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-oktyabr.
4. „Почтовые индексы Казахстана“. 2013-yil 22-sentyabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2013-yil 28-oktyabr.
5. Информационно — Познавательный Сайт Города Атырау, Республика Казахстан, 2013-10-25da asl nusxadan arxivlandi, qaraldi: 2013-12-20 {{citation}}: no-break space character in |title= at position 14 (yordam)
6. „Где кончается Европа?“. Урал — граница Европы и Азии. Русское географическое общество. 2012-yil 22-dekabrda asl nusxadan arxivlangan. Qaraldi: 2010-yil 4-avgust.

Havolalar

• Официальный сайт акимата Атырауской области (Wayback Machine saytida 2013-05-31 sanasida arxivlangan)
• Информационно-познавательный сайт города Атырау (Wayback Machine saytida 2011-10-25 sanasida arxivlangan)
• Виды Атырау (Wayback Machine saytida 2013-10-29 sanasida arxivlangan)