Loading AI tools
З Вікіпедії, вільної енциклопедії
Омотські мови — група мов, присутня на південному заході Ефіопії. Ґеезьке письмо використовується в деяких омотських мовах, латинська абетка в деяких інших. Мови цієї групи досить аглютинативні та мають складні тональні системи (наприклад, мова Бенч). Загалом, на омотських мовах розмовляють приблизно 6,2 млн людей. Група омотських мов належить до афразійської мовної сім'ї, але дехто це заперечує.
Омотські мови | |
---|---|
Поширена в | Ефіопія |
Регіон | Східна Африка |
Носії | 5 900 000 осіб (2007) |
Писемність | латиниця, ефіопське письмо |
Офіційний статус | |
Коди мови |
Північна та південна гілки є загальновизнаними, з деякими суперечками щодо складу північної омотської. Основна дискусія стосується розміщення мов мао. Бендер (2000) класифікує омотські мови таким чином:
Окрім термінології, ця класифікація відрізняється від класифікації Флемінга (1976) включенням мов мао, належність яких спочатку була суперечливою, та скасуванням групи «Гімоджан».
Хейворд (2003) відокремлює мови мао як третю гілку омотських мов і розділяє ометські та гімірські мови:
Бленч (2006) дає більш агностичну класифікацію:[1]
Омотська, як правило, вважається найбільш віддаленною гілкою афразійських мов. Грінберг (1963) класифікував її як західну гілку кушитських мов. Флемінг (1969) стверджував, що замість цього її слід класифікувати як незалежну гілку афразійських мов. Цю думку Бендер (1971) висловив як консенсус серед більшості лінгвістів[2], хоча деякі лінгвісти дотримуються західно-кушитської теорії[3], або вважають, що південна омотська утворює окрему гілку, причому північна омотська є частиною кушитської групи. Бленч (2006) зазначає, що у випадку лексики, пов'язаної з медом, омотська схожа з іншими афразійськими мовам. Але що стосується лексики, пов'язаною з худобою, схожості відсутні. Бленч припускає, що розкол відбувся до появи скотарства. Кілька вчених висловили сумніви у тому, що омотські мови взагалі є частиною афразійської мовної сім'ї[4][5]. Тейл (2006) запропонував, щоб омотські розглядалися як самостійна мовна сім'я.[6] Однак загальний консенсус, заснований насамперед на морфологічних свідченнях, полягає в тому, що членство омотських мов у афразійській мовній сім'ї є добре встановленим.[7][8][9]
Бендер (1987: 33-35)[10] реконструює наступні протоформи для праомотської та прапівнічноомотської, яка вважається похідною від праомотської .
Українська | Праомотська | Прапівнічно-
омотська |
---|---|---|
попіл | *bend | |
птах | *kaf | |
укус | *sats’ | |
груди | *t'iam | |
кіготь | *ts'ugum | |
померти | *hayk’ | |
пес | *kan | |
яйце | *ɓul | |
вогонь | *tam | |
трава | *maata | |
рука | *kuc | |
голова | *to- | |
чути | *si- | |
рот | *non- | |
ніс | *si(n)t’ | |
корінь | *ts'ab- | |
змія | *šooš | |
стояти | *yek’ | |
це | *kʰan- | |
ти | *ne(n) | |
вода | *haats’ | |
ми | *nu(n) | |
ви | *int- | |
зелений | *c'il- | |
дім | *kyet | |
зліва | *hadr- | |
слон | *daŋgVr | |
сестра, мати | *ind | |
пахва | *šoɓ- | |
човен | *gong- | |
могила | *duuk | |
блювота | *c'oš- |
Зразок базової лексики 40 омотських мов від Блажека (2008):[11]
Мова | око | вухо | ніс | зуби | язик | рот | кров | кістка | дерево | вода | їсти | ім'я |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Баскето | af | waytsi | sints | ačči | B ɪnts'ɨrs | no·na | suuts | mεk'εts | B mɪts | B waːtse | A moy- | B sumsa |
Докка | af | waytsi | si·nts | ačči | ɨrs'ɪns | no·na | su·ts | mik'әts | mittse | wa·tsi | m- | suntsa |
Мале | ’aːpi | waizi | sied‘i | ’ači | ’ɪndɪrsi | daŋka | sugutsi | mεgεtsi | mitsi | waːtsi | mo- | sunsi |
Wolaytta Мова | ayf-iya; A ayp'-iya | hayttaa | sir-iya | achchaa | inxxarssaa | doonaa | suuttaa | meqettaa | mittaa | haattaa | ma | sunttaa |
Кулло | ayp'-iya | haytsa | siid'-iya | acc'a | ins'arsa | doona | sutsa | mek'etsa | barzap'-iya | hatsa | m- | sutta |
Канча | ayp'e | hayts | sire | acc‘a | ins‘arsa | doona | suts | mek'etsa | mits | haats | m- | sunts |
Мало | ’áɸe | hʌ́je | síd'e | ’áčʰә | ’irɪ́nts | dɔ́nʌ | sútsʰ | mεk‘ɨ́ts‘ | mɪ́ts | ’átsә | m- | sʊns |
Гофа | ayp'e | haytsa | siide | acc'a | intsarsa | doona | sutsa | mek'etta | mitsa | hatse | m- | suntsa |
Зала | ayfe | (h)aytsa | sid'e | ačča | int'arsa | duna | tsutsa | mitsa | hatsa | maa- | ||
Гаму | ayp'e | haytsa | siire | acc'a | ins'arsa | doona | suuts | mek'ets | mitsa | hatse | m- | sunts |
Даче | ayfe | hayts'e | siyd'e | acé | ɪntsεrs | duna | suts | mek'ets | šara | hatse | m- | sunts |
Дорзе | ayp'e | waye | sire | acc'a | ins'arsa | duuna | suts | mek'etsa | mits | haats | m- | sunts |
Ойда | ápe, ayfe | B haːye | sid'e | ’ač, pl. o·či | iláns | B doːna | suts | mεk'εts | mɪns'a | haytsi | mu’- | suntsu |
Зайсе | ’áaɸε | waayέ | kuŋké | ’acc' | ints'έrε | baadέ | súuts' | mεk'έεte | mits'a | wáats'i | m- | č'úuč'e |
Зергулла | ’aːɸe | wai | kuŋki | ’ac'e | ’insәre | haː’e | suːts | nεkεtε | mintsa | waːtse | m- | suːns |
Ганджуле | ’áaɸε | waašέ | kuŋkε | gaggo | ints'úrε | baadέ | súuts' | mεk'έtε | mits'i | waats'i | m- | ts'únts'i |
Гідіко | ’áaɸε | waašέ | kuŋké | gaggo | ints'úrε | baadέ | súuts'i | mεk'εte | míts'i | wáats'i | m- | ts'únts'i |
Качама | ’áaɸε | uwaašέ | kuŋkέ | gaggo | ints'úrε | baadέ | súuts'ε | mέk‘έtee | mits'i | wáats'i | m- | ts'únts'i |
Койра | ’áɸε | waayέ | siid'ε | gaggo | ’únts'úrε | ’áaša | súuts' | mεk‘έεte | míts'e; Ce akka | wáats'e | múuwa | súuntsi |
Чара | áːpa | wóːya | sínt'u | áč'a | ’íns'ila | noːná | súːta | mertá | mítsa | áːs'a | ḿ-na | sumá |
Бенч | ap | (h)ay | sint' | gaš; san | eyts' | non | sut | mert | inč | so’ | m’ | sum |
Ше | af | ai | sint' | gaš | ets' | non | sut | mεrt | enc | so’ | mma | sum |
Ямса | aafa; kema | odo | siya | a'ya | terma | noono | anna | mega | i'o | aka | me | suna |
Бворо | aawa | waaza | šint'a | gaša | albeera | noona | ts'atts'a | mak'әttsa | mitta | aatsa | maa- | šuutsa |
Анфілло | aːfo | waːjo | šiːnto | gaːššo | εrɪːtso | nɔːno | ts'antso | šaušo | mɪːtso | yuːro | m | šiːgo |
Кафа | affo, aho | wammo; kendo | muddo | gašo | eč'iyo | nono; koko | dammo | šawušo | met'o | ač'o | mammo; č‘okko | šiggo |
Моча | á·p̱o | wa·mmo | šit'ó | gášo | häč'awo | no·no | damo | ša·wúšo | mit'ó | à·č'o | ma̱·(hä) | šəgo |
Дізі | ab-u | aːi | sin-u | ažu | yabɪl | εd-u | yεrm-u | us | wɪč | aːi | m- | sɪm-u |
Шако | áːb | aːy | B sɪnt' | áːč'u | érb | eːd | yärm | uːsu | íːnču | áːy | m̥̀- | suːm |
Наї | ’aːf | B haːy | si.n | B acu | B yalb | eːdu | yarbm | ’uːs | B incus | B hai | m- | suːm |
Мао | áːfέ | wáːlέ | šíːnt'έ | àːts'ὲ | ánts'ílὲ | pɔ́ːnsὲ | hándέ | máːlt‘έ | ’íːntsὲ | hàːtsὲ | hà míjà | jèːškέ |
Сезе | aːb, áːwi | wέὲ | šíːnté | háːts'έ, haːnsì | jántsílὲ/ t'agál | waːndè | hámbìlὲ | bàk‘ílí | ’innsì | háːns'ì | máːmɔ́ | nìːší |
Хозо | abbi | wεεra | šini | ats'i | S wìntə́lә | waandi | hambilε | bak‘ilε | S ’íːnti | haani | maa | iiši |
Діме | ’afe, ’aɸe | k'aːme | nʊkʊ | F baŋgɪl; ɪts; kәsɪl | ’ɨdәm | ’afe; B ’app- | maχse; F dzumt | k‘oss; F k‘ʊs | ’aχe; B haːɣo | naχe; B nәːɣ- | ’ɨčɨn | mɨze; F naːb |
Хамер | api, afi | k'a(ː)m- | nuki | ’ats' | ’ad'ab | ap- | zum'i | leːfi | ak'- | noko | kʊm- | nam- |
Банна | afi | k'ami | nuki | atsi | adʌb/adɪm | afa | zump'i | lεfi | ɑhaka/haːk'a | noko | its-; kum- | na(a)bi |
Каро | afi | k'ami | nuki | asi | attәp' | M ’apo | mәk'әs | lefi | aka | nuk'o | isidi | |
Аарі | afi | k'ami | nuki | atsi; B kasel geegi | adim | afa | zom'i | lεfi | ahaka | noɣa; B nɔk'ɔ | its- | nami |
Убамер | a·fi | ɣ/k'a·mi | nuki | atsi | admi | afa | mək'əs ~ -ɣ- | lεfí | aɣa | luk'a, luɣa | ’its- | na·mi |
Галіла | a·fi | k'a·mi | nuki | ači | admi | afa | mәk'әs | lεfí | aɣa/aháɣa | lu·ɣa/lo·ɣa | ič- | la·mi |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.