Ажыглакчы:Ульяна Монгуш/Тоол
From Wikipedia, the free encyclopedia
Тоол — аас чогаалының азы чечен чогаалдың база бир жанр-хевири. Маадырлыг, колдуунда төөгүп чогааткан хуулгаазын азы амыдыралдан алган чогаалдың хевири. Тоолдуң кол шынары төөгүүшкүннүң шынныын бадыткаан дөзү чок болур. Сюжетти чогаадып каан деп илдең болур.
- Фольклорлуг тоол [uk] — янзы-бүрү чоннарның аас чогаал курлавырында бижимел азы аас-биле дамчыыр, хоозун болуушкуннардан бүткен чугаа хевирлиг эпиктиг (маадырлыг) жанр. Тоожулал хевириниң колдуунда прозаиктиг аас чогаалынга (тоолчургу калбак проза чогаалы) сөзүглелдери хоозун, тыпкан бодалга даянган, янзы-бүрү жанырлардан бүткен чогаалдар болур. Тоолчургу фольклорнуң удурланышкак жаныры «шын болган» аас чогаалының тоожулалы (тоолчургу эвес проза) (көр. торулга - миф, былина, төөгүлүг ыры, шажын шүлүктери, тоолчургу чугаа - легенда, коргунчуг чугаалар, тоол, болган таварылга).
- Литературлуг тоол — эпиктиг жанр: чогаал хоозун, тыпкан бодалдан бүткен, чеже-даа чоннуң аас чогаалы-биле сырый харлзаалыг болза, тускай авторлуг болур. Ол парлаттынар мурнунда аастан аас дамчыыр хевири таварышпаан болгаш аңгы-аңгы вариантылары чок. Литературлуг тоол чок-ла болза фольклорлуг тоолду өттүнген (улустуң аянынга бижиттинген литературлуг тоол), чок-ла болза дидактиктиг чогаалдың аас чогаалдан алган сюжеттерге даянган болур. Фольклорлуг тоолдуң тывылган төөгүзү литературлуг тоолдуң тыптырынга онза рольду ойнаан.