Философия
From Wikipedia, the free encyclopedia
Филосо́фия (эрги грек дылда бурун-грек φιλοσοφία, ол олчаан — «ханы угаанга ынакшыл», «мерген угаанга ынакшыл») — эң-не ниити тайылбырлар, кызыгаарлыг кыска түңнеттинген билиишкиннер база боттуг чүүлдүң, билип алыышкыннң, кол принциптериниң, кижиниң боттуг чүүлүнүң, кижи-биле делегейниң хамаарылгазының дугайында билиглер системазын бүдүрүп турар делегейни билип алыр тускай хевир[2][3][4]. Делегей болгаш ниитилелдиң хөгжүлдезиниң бүгү-ниити хоойлуларын шинчилээри, билип алыышкын болгаш угаазылал процезин бодун шинчилээри , аңаа немей мөзү-бүдүш билиглерин болгаш үнелелдерин шинчилээри философияның сорулгаларынга бүгү ооң төөгүзүнүң дургузунда хамааржып турган. Философияның эң-не кызыгаарлыг айтырыгларының санынга хамааржыр чижек айтырыглар: "Делегей билип шыдаттынгыр бе?", "Бурган бар бе?", " Алыс шын деп чүл?", "Эки деп чүл?", "Кижи деп чүл?", "Чүү шаг-шаандан турганыл - кижиниң медерелинден хамаарышпас боттуг чүүл азы медерел бе?" база оон-даа оске.[5][6].
Харын чамдыкта, философияны элээн кызаа, тодаргай шинчилээр чүүлдүг эртем кылдыр тодарадып турарын амгы үениң философтары удур саналдап турар. Амгы уениң философтары философия дээрге делегей көрүүшкүнү деп саналдап турар. Ол дээрге бүгү бар чүүлдү билип алырынче ниити критиктиг подход бооп турар, ону кандыг-даа объектиге азы концепцияга ажыглап болур. [7][8]. Бо уткада кижи бүрүзү оода ында-хаая философияны шинчилеп турар.[7][прим. 1].
Философия херек кырында хөй аңгы философ бот-боттарынга удурланышкак, ындыг болза-даа бот-боттарын немеп турар өөредиглер хевиринде тургустунуп турар.[10].
Философияның иштинче дыка хөй эртемниг талалар кирип турар: метафизика, эпистемология, этика, эстетика, политиктиг философия база эртем философиязындан эгелээш, дизайн философиязы болгаш кино философиязынга чедир.
Тода болгаш ажыл кылып шыдаар методологтуг парадигманы кылып ап шыдапкан эртем талалары философиядан тускай эртем дисциплиналары кылдыр ангыланып чорупкан, чижээ, физика, биология болгаш психология бодунуң үезинде аңгыланы бергеннер.[7][11].