Mgaŵano wa Afilika
kuwukira na kuwukira, kukolonizga na kunjizga vyaru vya ku Africa na ŵamazaza ŵa ku Europe / From Wikipedia, the free encyclopedia
Nkhondo ya ku Africa, iyo yikumanyikwaso kuti Kupatukana kwa Africa, panji Kupoka kwa Africa, yikaŵa nkhondo ya kuwukira, kupoka, kugaŵikana, na kukoloneska vyaru vinandi vya mu Africa na maboma gha ku Europe ghaŵiri gha kumanjiliro gha dazi. Pa caru cose ca ku Africa ico cikaŵa pasi pa muwuso wa ŵa ku Europe mu 1870, ciŵelengero ici cikakwera kufika pa 90 peresenti mu 1914.[1]
Pa ungano uwo ukachitikira ku Berlin mu 1884, ŵanthu ŵakamba kuzomerezga kuti ŵanthu ŵa ku Europe ndiwo ŵakambiska vyamalonda mu Africa. Mu vyaka vya m'ma 1800, maboma gha ku Europe ghakatimbananga pa nkhani za ndyali. Mu vyaka vya m'ma 1800, vinthu vikasintha kufuma ku "ufumu wambura kuzomerezgeka" - mazaza gha ŵasilikari na usambazi - kuya ku muwuso wakudunjika.
Mu nyengo ya Nkhondo Yakuzizima, vyaru vinandi vya mu Africa vikaŵa vyambura ŵanthu. Mazuŵa ghano napo, mphaka za ufumu na vinthu vya cuma ivyo vikapangika cifukwa ca nkhondo iyi vikukhwaska ndyali na vya cuma vya mu Africa.[2]