Tösle qorğı

Tösle qorğı - kvant xromodinamikasında gluonnarnıñ häm kvarklarnıñ kvant sanı. Bu elementar kisäkçälär elektr qorğıları kebek üzara tä'sir iteşä, läkin elektr qorğıları ike tamğağa iä, tösle qorğılar öç töskä iä.

Qızıl, yäşel, zäñgär tösle qorğılı kvarklar bergä tössez barionnı tözi.

Anti-qızıl, anti-yäşel, anti-zäñgär tösle qorğılı anti-kvarklar bergä tössez anti-barionnı tözi

Tösle qorğılarnı qızıl, yäşel häm zäñgär dip yörtä, läkin bu köndälek tormıştağı küzätelä torğan töslär tügel. Här tösle qorğı öçen - antitös bar: anti-qızıl, anti-yäşel, anti-zäñgär.

Nuklonnardağı (p,n) bertigez kvant sannarlı kvarklar Pauli mäslägen bozmassın öçen kvarklar öçen tösle qorğı kertelgän. Şulay itep, kvant xromodinamikasında kvarklar Pauli mäslägen bozmıy.

Barionnar, mezonnar kvarklardan tora, kvarklar üz tösle qorğığa iä. Barionnar öç kvarktan tora, öç törle tös summası aq yäki tössez (tösle qorğısız) kisäkçekne buldıra.

Mezonnar kvark, antikvarktan tora, dimäk tösle häm antitösle qorğıdan, şuña kürä tağı tössez kisäkçä buldırıla.

Köçle tä'sir iteşü gluonnar almaşınuı yärdämendä xasil bula, gluonnar tösle häm antitösle qorğığa iä.

Tös üzgärüe

Kvarklar arasında tä'sir iteşü gluonnar almaşınuı näticäsendä bara, häm kvarklarnıñ töse üzgärä:

• 
  Kvarklarnıñ töse üzgärgänçä, barion qızıl, yäşel, zäñgär tösle kvarklardan tora
• 
  Köçle tä'sir iteşüdä qızıl kvark qızıl-antiyäşel tösle gluonnı çäçep, yäşel kvarkka äylänä
• 
  Yäşel kvark qızıl-antiyäşel gluonnı yotıp, qızıl kvarkka äylänä
• 
  Neytron tözeleşe: kvarklar tösle gluon-antigluon belän alıştıra häm üz tösen üzgärtä, şunıñ öçen neytron tarqalmıy.

Sıltamalar

• Клоуз Ф. Введение в кварки и партоны. — М.: Мир, 1982. — 438 с.
• Никитин Ю. П., Розенталь И. Л. Ядерная физика высоких энергий. — М.: Атомиздат, 1980. — 232 с.
• Коккедэ Я. Теория кварков. — М.: Мир, 1971. — 341 с.
• Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.
• Боголюбов Н.Н., Логунов А.А., Оксак А.И., Тодоров И.Т. Общие принципы квантовой теории поля. — Москва: Наука, 1987. — С. 3, 226-228, 362, 363, 366, 412, 414-416, 420, 421, 423, 425, 428, 561, 562, 571, 572, 574, 614. — 616 с.
• Jean Letessier, Johann Rafelski, T. Ericson, P. Y. Landshoff. Hadrons and Quark-Gluon Plasma. — Cambridge University Press, 2002. — 415 p. — ISBN 9780511037276.