Кадыйргали бәк (лат. тат. Qadıyrğäli bäk, 16 йөз урталары – 17 йөз башы), Себер һәм Касыйм ханлыкларында дәүләт эшлеклесе, тарихчы.
| Кадыйргали бәк | |
|---|---|
| Тугач бирелгән исеме: | Кадыйргали |
| Псевдонимнар: | Җалаерлы |
| Туу датасы: | XVI гасыр уртасы |
| Үлем датасы: | XVII гасыр башы |
| Үлем урыны: | Касыйм шәһәре |
| Ватандашлык: | Себер ханлыгы, Касыйм ханлыгы |
| Эшчәнлек төре: | тарихчы, дәүләт эшлеклесе |
Тормыш юлы
Кайбер раслаулар буенча, 1570-1580 елларда Себер ханлыгында карачы бәк вазифасын үти, Күчем ханның гаскәре белән җитәкчелек итә. Ярмак илбасарларына каршы көрәштә катнаша. 1587 елда урысларга әсир төшә, 1600 елдан Касыйм ханлыгына билгеләнгән Уразмөхәммәт сараенда карачы бәк. Уразмөхәммәдне Касыймга хан итү тантанасында аны алтын тәхеткә күтәреп утыртучы атаклы дүрт бәкнең уңнан беренчесе була.[1]
Иҗаты
Аның бердәнбер билгеле әсәре: "Елъязмалар җыентыгы" («Җәмигы әт-Тәварих»). Ул кулъязманы рус шәркыятьчесе Н. И. Березин фәнни әйләнешкә кертә. Икенче кулъязманы татар галиме Гали Рәхим таба, ул Казан университетының фәнни китапханәсендә саклана. Китап өч өлештән тора: беренче өлеш Борис Годунов патшалык иткән заманга багышлана. Икенче өлеш — Рәшид әт-Дин "Җәмигы әт-Тәварих"ының компиляциясе. Өченче өлешкә Касыйм ханнарының тулы исемлеге кергән. Соңгы өлешенең төп максаты — Уразмөхәммәтнең Касыйм тәхетенә лаек булуын исбатлау.
Әдәбият
- Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998 — 703 с., илл
- Усманов М. А. Татарские исторические источники XVII-XVIII вв. – Казань, 1972.
- Кадыйргали бәк Җалаерлы. «Җәмигъ әт-тәварих» (халыклар тарихы җыентыгы). Казан: Иман нәшрияты, 2010.
Сылтама
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
