Adolf Hitler

Бу мәкаләнең кирилл әлифбасындагы игезәге бар.

Adolf Hitler (20 aprel, 1889 - 30 aprel, 1945) Natsist Almaniä diktatorı häm Natsi Firqäse citäkçese buldı, natsional-sotsializmğa nigez saluçı, Öçençe reyx totalitar diktaturanıñ nigezçese, Milli-sotsialistik alman eşçelär firkäseneñ citäkçese (fürer), 1934 yılnıñ 2 avgustınnan başlap Almaniäneñ reyxskantslerı, İkençe dönya suğışı waqıtında Almaniä xärbi köçläreneñ baş citäkçese.

Adolf Hitler
Hönäre	Almaniä reyxskantslerı
Tuu datası	20 aprel 1889(1889-04-20)
Tuu cire	Brawnaw-İnn, Avstro-Wengriä imperiäse
Watandaşlığı	/ Avstro-Vengriä imperiäse, / Alman imperiäse, / Weymar cömhüriäte, / Öçençe reyx
Milläte	alman
Ülem datası	30 aprel 1945(1945-04-30) (56 yäş)
Ülem cire	Berlin, Öçençe reyx
Ätise	Aloiz Hitler
Änise	Qlara Hitler
Xatını	Yeva Brawn

1933-1945. yıllarda ul da Almaniä kantslerı, xökümät başlığı häm däwlät. Hitler yärdämendä üskän Xärbi-İndustrial Kompleks Almaniänı 1. Bötendönya Suğışı arqasında iqtisadi problemnärennän soñ ayaqqa bastıra. Şulay uq waqıtta Hitler xökümäte Awrupanıñ zur öleşen tikşerä. Hitlerneñ armísı qoral taşlawğanğa qädär, ul üz-üzen Berlindä üterä.

Xärbi, diktatura häm humanitar cinäyätläre eşläwçe. Natsizm häm rasizm Hitler idealogiäse Rusiädä, Amerika häm Awrupa däwlätlärendä räsmi räweştä tıyılğan.

Ğömer tarixı

Adolf Hitler 1889. yılnıñ 20 aprelendä Avstria-Macarstandağı Braunau-am-Inn'da, Tübänge Avstria ölkäsendä Linz şähäre tiräsendä Almaniä çitendäge keçkene qalada tua.

Adolf ziräk malay bula. Linz'tağı yuğarı uqu yortına ul ike tapqır imtixannı tapşıra almıy. Soñraq ul professor Leopold Poetsch'nıñ anti-Semitik, pan-German leksiälär belän qızıqsına.

1913.tä Hiltergä 24 yäş. Bu yäştäge böten Avstriä irläre armiäğa keregä tieş. Hitler, Austriä armiäsen yaratmağaç, Almaniäğä küçä. Almaniädäğe München şähärendä yäşi. 1914. yılda Hitler Almaniä armiäsenä kerä. 1. Bötendönya Suğışı waqıtında ul Almaniäğä xezmät itä. Yaralanğan bula. Xökümät anı kürsätkän qıyulıq öçen Timer Xäçe belän büläk itä.

1919.dä Hitler keçkenä Alman Eşçe Firqäse isemle firqäsendä kerä. Tizdän ul firqä äğzalarnıñ yärdäme qazanğan. 2 yıldan soñ, ul firqäseneñ başlığı bulıp başlana. Firqäsenä ul Natsional Sotsialist Firqäse yä Natsi Firqäse yaña isem birä.

1923.dä Hilter "Sıra Putçı" belän Weimar Cömhüriäteneñ (1918-36) xakimiäten bärep töşeregä tırışa, läkin ciñelä. Xakimiät Hilterne Landsburg Törmäsenä quya. Törmädä bulu waqıtı 5 yıl bulırğa tieş, läkin 9 aydan soñ anı cibärälär. Törmädä bulğanda, ul dustı Rudolf Hess yärdämendä kitap yaza. Başta ul Yalğan, Axmaqlıq häm Qurqaqlıqqa qarşı Köräşneñ Dürt häm Yartı Yıl isemen birä tora. Nätäcädä, kitapqa Mein Kampf yäki Köräşem isemen birä. Kitap buyınça, balaçağında Hitler rässam bulırğa teli, läkin atası Adolfnıñ xakimiättä eşläwen teli.

1932.dä Hitler Volkswagen'neñ Beetle'neñ (Qoñğıznıñ) prototibın uylap tözi.

1933. yılda Hitler saylawlarda ciñä. Anıñ xakimiäte xäzer ük süz häm matbuğat iregen beterä, başqa firqälären tía, başqa fiker yörtüçelär säyäsi totqınnar bula başlıylar.

Hitler Holokostnıñ başlap cibärüçelärdän berse, 1939. yılda 2. Bötendönya Suğışınıñ töp oyıştıruçı. Hitler arqasında berniçä distä million keşe wafat bulalar.

Monı da qara.

• Anti-Semitism
• Eva Braun
• Faşizm
• Austria taríxí
• Almanía taríxí
• Holokost
• Nazism
• Nazi Almanía
• Nazi Firqäse
• 2. Bötendönya Suğışı
• Swastika
• Mein Kampf

Ädäbiät

• Alan Bullock, Hitler and Stalin: Parallel Lives, HarperCollins, 1991, ISBN 0-679-72994-1
• Alan Bullock, Hitler: A Study in Tyranny, ISBN 0-06-092020-3
• Joachim Fest, Hitler, Harvest Books, 2002, ISBN 0-15-602754-2
• Ian Kershaw, Hitler 1889-1936: Hubris, W W Norton, 1999, and Hitler 1937-1945: Nemesis, W W Norton, 2000, ISBN 0-393-32035-9
• Lothar Machtan, The Hidden Hitler (Basic Books, 2001, ISBN 0-465-04308-9; English translation by John Brownjohn)

İnternettä

• Quotes by Hitler from Wikiquote 2011 елның 10 август көнендә архивланган.
• Mondo Politico Library's presentation of Adolf Hitler's book, "Mein Kampf" (full text, formatted for easy on-screen reading) 2011 елның 10 август көнендә архивланган.