Esse-Kül

Esse-Kül, şulay da Essek-Kül, Issıq-kül (qırğızça Ысык-Көл) - Qırğızstannıñ iñ zur küle, ağımsız, dönyanıñ iñ zur mäydanlı küllär isemlegendä 25-nçe urında, dönyanıñ iñ tirän küllär isemlegendä 7-nçe urında tora.

Бу терминның башка аңлатмалары да бар, аларны карау өчен Эссе күл (мәгънәләр) битенә күчегез.

Esse-Kül qırğızça Ысык-Көл
Esse-Kül. Ğälämnän töşerelgän foto
İl	Qırğızstan
Diñgez östendä bieklege	1609 m
Ozınlığı	182 km
Kiñlege	58 km
Mäydanı	6236 km²
Küläme	1738 km³
Yar sızığı ozınlığı	688 km
iñ zur tiränlege	702 m
urtaça tiränlege	278 m
Tozlılığı	5,90 ‰
Sucıyar mäydanı	15 844 km³
Үрнәк: Карау • Бәхәс • Үзгәртү

Esse-Kül könyaq yarı

Esse-Kül könyaq yarı

Esse-Kül şäfäq waqıtında

Cömhüriätneñ könyaq-könçığış öleşendä, Tän-Şän taw tözmäse arasında (Küngey (Könyaq) Alataw häm Terskey (Tönyaq) Alataw), 1609 m diñgez östendä bieklegendä urnaşa.

Ağımsız kül, 80 keçe qoyar yılğası bar, iñ zur qoyar yılğası - Tüp, Cärğalan.

Kül su däräcäse üzgärüçän.

Külneñ suı tozlı, tozlılığı - 5,90 ‰.

Su küläme - 1738 km³, kül öslege mäydanı - 6236 km², yar sızığı ozınlığı - 688 km, urtaça tiränlege - 278 m, iñ zur tiränlege - 702 m.

Esse-Kül könçığıştan könbatışqa yıraqlığı - 182 km, könyaqtan tönyaqqa - 58 km.

Ütä kürenmälelek buyınça dönyanäñ ikençe küle (Baykaldan soñ).

İsem

Kül qışın tuñmıy, şuña kürä Esse-Kül dip yörtelä (üzbäkçä İssiq-Kül).

Läkin ğalim E. Morzayev qaraşı buyınça isem "İzge" (ızıq) süzennän kilep çığa.

Tikşerenülär

Qıtay qulyazmasında II üasırda b.e.q. "Je Xay" (cılı diñgez) bularaq telgä alına.

XIX ğasırda Räsäy ğalime N.M. Prjevalskiy Esse-Kül tikşerä başlıy. Anıñ wäsiäte buyınça ul Esse-Kül yarında kümelgän.

Turizm

Esse-Kül - Qırğızstan turizmnan keremnär töp çığanağı.

Sovet zamanında biredä zur turistik ağım bula. Älegä dä öleşçä saqlana.

Esse-Kül iñ yaratqan turist urınnarı - Çolpon-Ata, Qaraqul, Bosteri, Tamğa (tatarlar salınğan awıl).

Kübese Esse-Külgä kilüçe turistlar - Qazaqstannan, Qırğızstannan, Rusiädän.

Mädäniättä

Böyek sovet, ğırğız yazuçısı Çıñğız Aytmatov Esse-Külgä küp äsärlärne häm iñ tanılğan povesten "Aq paroxod" bağışlağan.

Ädäbiät

• Кублицкий Г. И. По материкам и океанам: Рассказы о путешествиях и открытиях. — М.: Детгиз, 1957. — 326 с.
• Узин С. В. Горячее озеро // Тайны географических названий / С. В. Узин; Художник Е. С. Скрынников. — М.: Географгиз, 1961. — С. 11-20. — 104 с. — 40 000 экз. (обл.)
• Рукавишников Б. И. Озеро Иссык-Куль и хребет Терскей-Алатау. — М.: Физкультура и спорт, 1970. — 120 с. — (По родным просторам). — 25 000 экз. (обл.)