Ырынбур губернасы (рус. Оренбургская губерния, баш. Ырымбур губернаһы) — 1744—1782 һәм 1796—1928 елларда Россия имериясе һәм РСФСР составында административ берәмлек.
.png)
Губернаның үзәге — Ырынбур шәһәре.
География
Чиктәшлек
| Як | Губерна/Өлкә |
|---|---|
| Төньяк-көнчыгыш | Пермь губернасы |
| Төньяк-көнчыгыш | Уфа губернасы |
| Көнбатыш | Самар губернасы |
| Төньяк-көнбатыш | Җаек өлкәсе |
| Көньяк | Тургай өлкәсе |
| Көньяк-көнчыгыш | Акмола өлкәсе |
| Көнчыгыш | Тубыл губернасы |
Тарих
Ырынбур губернасы 1744 елда оеша. 1752 елда аңа Әстерхан губернасыннан Гурьев (соңрак Җаек губернасына тапшырыла) шәһәре күчә; 1773 елда Ырынбур губернасы составына Казан губернасыннан Самар шәһәре күчә.
1775 елда өч провинциягә бүленгән:
- Ырынбур провинциясе
- Исәт провинциясе
- Уфа провинциясе
1782 елда Уфа калгайлыгы барлыкка килә; үз эчендә ул Уфа һәм Ырынбур өлкәләренә бүленгән. Уфа өлкәсенә сигез өяз теркәп куелган:
- Уфа өязе
- Бөре өязе
- Минзәлә өязе
- Бөгелмә өязе
- Богыруслан өязе
- Бәләбәй өязе
- Стәрлетамак өязе
- Чиләбе өязе
Ырынбур өлкәсенә дүрт өяз теркәп куелган:
- Ырынбур өязе
- Верхнеуральск өязе
- Бозаулык өязе
- Сергиевск өязе
Гурьев һәм Җаек шәһәрләре Әстерхан губернасы составына тапшырылалар.
1796 елда Уфа калгайлыгы Ырынбур губернасына әйләнә. 1802—1865 елларда губернаның үзәге Уфа булды. 1850 елда, Самар губернаның барлыкка килүе аркасында, аңа Бөгелмә, Бугуруслан һәм Бозаулык өязләре тапшырылалар.
1865 елда Ырынбур губернасы составыннан Уфа губернасы аерылып чыгарыла.
1919 елда Ырынбур губернасы составыннан Чиләбе губернасы аерылып чыгарыла.
1928 елда Ырынбур губернасы юкка чыгыраыла, ә аның территориясе Урта Идел өлкәсенә кертелә.
Административ бүленеш
| № | Өяз | Өяз шәһәре | Мәйдан, чакрым² |
Халык саны[1] (1897), кеше |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Верхнеуральск өязе | Верхнеуральск (11 095 кеше) | 43 768,5 | 223 245 |
| 2 | Ырынбур өязе | Ырынбур (72 425 кеше) | 32 691,1 | 555 653 |
| 3 | Орски өязе | Орски (14 016 кеше) | 40 806,5 | 206 944 |
| 4 | Троицк өязе | Троицк (23 299 кеше) | 20 551,1 | 201 231 |
| 5 | Чиләбе өязе | Чиләбе (19 998 кеше) | 28 893,7 | 413 072 |
1918-1928 елларда үзгәрешләр
1919 елда Ырынбур губернасы составыннан Чиләбе губернасы аерылып чыгарыла; шул ук елда губернаның кисәге Башкортстан АССР составына тапшырыла.
1922 елда Исаево-Дедово өязе барлыкка килә; 1923 елдан ул Кашинрнск өязе исемен йөртә. 1927 елда барлык өязләре юкка чыгарылалар һәм районнар оештыралар.
Халык
Туган тел буенча состав (1897 елдагы җанисәп буенча):
Ырынбур губернасы (1 600 145 кеше):
|
Өязләрдә тел буенча состав:
|
Дини состав:
|
Губернаның җитәкчелеге
Хәрби губернаторлар
| Исем | |
|---|---|
| Иосиф Игельстрем | |
| Николай Бахметев | |
| Григорий Волконский | |
| Пётр Эссен | |
| Евгений Головин | |
| Павел Сухтелен | |
| Василий Перовский | |
| Владимир Обручев |
Губернаторлар
| Исем | |
|---|---|
| Иван Неплюев | |
| Афанасий Давыдов | |
| Дмитрий Волков | |
| Авраам Путятин | |
| Иван Рейнсдорп | |
| Иван Баратаев | |
| Иван Курис | |
| Карл Глазенап | |
| Алексей Враский | |
| Иван Фризель | |
| Михаил Веригин | |
| Матвей Наврозов | |
| Григорий Нелидов | |
| Дебу Иосиф Львович | |
| Николай Жуковский | |
| Авксентий Гевлич | |
| Вакансия | |
| Иван Талызин | |
| Вакансия | |
| Николай Балкашин | |
| Яков Ханыков | |
| Ипполит Потулов | |
| Егор Барановский | |
| Григорий Аксаков | |
| Константин Боборыкин | |
| Егор Зенгбуш | |
| Михаил Астафьев | |
| Николай Маслаковец | |
| Владимир Ершов | |
| Яков Барабаш | |
| Фёдор Таубе | |
| Владимир Ожаровский | |
| Николай Сухомлинов | |
| Михаил Тюлин |
Искәрмәләр
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
