From Wikipedia, the free encyclopedia
Күзәнәк яшәр өчен энергиягә мохтаҗ. Яшел үсемлекләр күзәнәкләре энергияне яктылыктан ала. Аларда фотосинтез үтә. Фотосинтез - яктылык энергиясен йоту һәм аны химик энергиягә (синтез ителгән углеводлар, мәсәлән, глюкоза, молекулалары химик бәйләнешләре энергиясенә) әйләндерү процессы. Глюкоза һәм башка углеводлар синтезы Җирдәге бар тереклеккә хас. Бу синтез үсемлекләрдә хлорофилл пигменты тупланган хлоропласт?! күзәнәкләренең органеллаларында[ru] үтә. Хайваннар күзәнәкләрендә шундый органеллалар булмый.
 |
Бу мәкаләдә хаталар һәм/яки ялгышлыклар бар. Мәкалә эчтәлегенең татар теле грамматик нормаларына туры килүен тикшерергә кирәк. |
Хлоропластны тәшкил итүче төп өлешләре граннар[ru] дип атала. Хлорофилл граннарда тотына. Граннар кояш нурлары энергиясен алу өчен кирәк. Таза тышта алган хлорофилл, яктылыкны алып, аны тотмый, шул чакта ул аны кирегә юнәлтә. Ул яктылык энергиясе тирә-юньдәге иркенгә сибелеп чыга. Граннарда хлорофилл молекулалары тынычсыз хәлгә кереп, секунда өлешләренә саклана. Шул вакыт энергия югалмас формага үтеп керә. Шулай хлорофилл молекулалары шуннан кулланыла торган энергияне җыеп саклый. Хлорофилл суны әче тудыргычка һәм су тудыргычка аера. Әче тудыргыч атмосферага чыга, ә су тудыргыч органик матдәләр составына керә. Бу ике процесс яктылык фотосинтез фазасы дип атала. Тизлеге яктылык дәрәҗәсеннән тора.
Бу фаза вакытында яктылык фазасында җыеп сакланган энергиясеннән глюкоза молекулалары ясала. Бу процесс өчен яктылык кирәкми, шуның өчен ул фаза шулай атала (төндез үтә дип уйламагыз!). Бу фаза түбән температура вакытында үтә алмый, шуңа күрә биек таулардагы үсемлекләр, интенсив яктылыкка карамыйча, бик озак үсәләр.
Фотосинтез биологик энергиянең төп чыганагы булып тора. Автотрофлар аны нәорганик матдәләрдән органик матдәрне синтезлауда кулланалар, ә гетеротрофлар фотосинтез ярдәмендә химик элемтәләрдә тупланган энергия исәбенә яшиләр.
Кешелекнең казылмалар (күмер, табигый газ, нефть, торф) яндырып, ясалган энергия шулай ук фотосинтез процессы ярдәмендә тупланган.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
