Кабан күле яры буе

Кабан күле яры - Казан шәһәре үзәгендәге (Түбән) Кабан күленең җәяүлеләр яры. Хәзерге вакытта 3,5 чакрымнан артык озынлыкка ия һәм Марсель Сәлимҗанов (сул) һәм Мәрҗани (уң) урамнары буйлап уза торган һәм Камал театры каршындагы сәүдә эспланадасы белән тоташучы ике өлештән тора. Бу ярны бөтен Якындагы Кабан тирәсендә тулысынча ябу күздә тотыла, шуннан соң озынлыгы 5 километрга якын булачак. Казанның истәлекле урыннарының берсе һәм шәһәрнең иң популяр урыннарының.

Кабан күле яры буе
Дәүләт	Россия
Административ-территориаль берәмлек	Казан, Вахитов районы һәм Татарстан
Кабан күле яры буе Викиҗыентыкта

Тарихы һәм объектлары

Якындагы (Түбән) Кабан күле ярлары шәһәрлеләр тарафыннан элек-электән ял итү һәм хуҗалык-көнкүреш эшчәнлеге (көймә причаллары, Балык тоту, мунчалар, юу, коену һ.б.) урыннары буларак файдаланылган.

Совет чоры азагына Уң Кабан (хәзерге Марсель Сәлимжанов) һәм Комсомол (хәзерге Мәрҗани) урамнары, суга яшел таулар һәм Камал театрының яңа төзекләндерелгән мәйданыннан аз төзекләндерелгән җәяүлеләр юллары ясалган

2005 елда Казанның меңьеллыгы белән Мәрҗани урамы буендагы ярның уң ягы, Камал театр мәйданы белән берлектә, җитди төзекләндерелә һәм шәһәр кешеләре өчен популяр ял итү урыны була. Анда Камал театры каршындагы яңа төзекләндерелгән эспланадада һәм шул ук исемдәге мәйданда декоратив плитка җәелгән, фонарь яктырту баганалары һәм агачларны кичке яктырту урнаштырылган. Яр буенда һәм эспланада почмагында күп баскычлы ачык амфитеатр төзелгән.

2015 елның җәендә Казан мэриясе яр буен радикаль реконструкцияләү һәм үстерү буенча иң яхшы концепциягә Халыкара конкурс игълан итте. «Эластик тасма» проекты белән Turenscape+MAP Россия-Кытай консорциумы җиңүче булды. "Эластик тасма" түгәрәк су тирәсендә өзлексез пейзаж булдырырга һәм яшел территорияне берләштерергә тиеш иде, һәм аның белән бәйләнгән сызыклы "мәдәни тасма" Камал театрын, Мәрҗани ярындагы Иске Татар бистәсенең тарихи бинасын, Казан зооботаник бакчасын, ишкәкле спорт төрләре үзәген һәм яр буе һәм тирә-юньнең башка объектларын бердәм җәяүле-йөрү маршрутка тоташтырырга тиеш иде.

2016 йылда оҙонлоғо ярым километрында реконструкция башланды - Камал театры каршындагы эспланада һәм Марсель Сәлимҗанов урамы буйлап ярның сул ягы Пушкин һәм Марсель Сәлимжанов урамнары киселешеннән соңгы урамдагы «Планета Фитнес» спорт һәм ял итү үзәгенә кадәр. Яр буендагы бу өлеш инде таныш була, ләкин аз популяр һәм шәһәр кешеләре өчен уңайсыз ял итү урыны иде. Камал театры алдындагы эспланада киңәйтелә һәм суга якынрак су өстендә басма рәвешендә ясала. Ике су киңлеге барлыкка килде — берсендә йөзә торган сәхнә, икенчесендә баскычка якынрак, балык үрчетелгән. Камал театр мәйданы һәм Марсель Сәлимжанов урамы янындагы сусаклагыч почмагында гадәти булмаган куаклар һәм чәчәкләр утыртыла, балалар өчен танып-белү мәйданчыгы булдырыла. Беренче этапның уртасында һәм ахырында гадәти булмаган су үсемлекләренән торган яр буйларын утырту, сукмаклар, йөрү юллары һәм су өстендә асылган почмак платформасы урнаштырыла. 2018 елның җәендә шәһәрдә уздырыла торган футбол буенча дөнья чемпионаты матчларына беренче чиратны реконструкцияләү төгәлләнә.

2020 елның җәе ахырында ТАССРның 100 еллыгы уңаеннан ике чакрымнан артык озынлыкта икенче чиратны — Иске Татар бистәсендә Мәрҗани урамының уң ягында һәм Мәрҗани һәм Һади Такташ урамнары арасындагы эспланаданың Вахитов мәйданыннан Нурсолтан Назарбаев урамына кадәр якын һәм Урта Кабан күлләре арасындагы Ботаника ермагы күперне реконструкцияләү тәмамланды. Яр буеның бу өлешендә күренекле татар дин белгече, галим, мәгърифәтче һәм җәмәгать эшлеклесе Шиһабетдин Мәрҗанигә ак ташлы һәйкәл куелган, утыру өчен озын эскәмияләр, велосипедчылар һәм җәяүлеләр өчен яңа светодиод фонарьлар һәм юллар, велопарковкалар, спорт мәйданчыгы, зур булмаган футбол кыры, һәвәскәрләр ишкәкле спорт төрләре мәктәбе, фитоочистарту каскадлары, яшелләндерелгән территория, пикниклар зонасы, ябык ресторан (ачык амфитеатрдан төзелгән), кафе, ябык җәмәгать бәдрәфе, мәгълүмат баганалары һәм башка һәм башкалар. Ерак очлы эспланада 200 метр озынлыктагы су өстендә кәкре җәяүлеләр күпере рәвешендә урнаштырылган. Җәяүлеләр көймәләрен прокатка бирү елның җылы вакытында эшләүче пирсы шактый киңәйтелде һәм Камал театры каршындагы торц эспланададан яр буеның уң ягында күчерелә.

2022 елга кадәр, өченче этапны реконструкцияләү күздә тотыла - ярның сул ягының Марсель Сәлимжанов урамы буйлап һәм Хади Такташ һәм Нурсолтан Назарбаев урамнары киселешенә кадәр, нәтиҗәдә яр бөтен Урта Кабан белән тулысынча чикләнәчәк һәм озынлыгы якынча 5 километр булачак. Шулай ук консорциумның күлнең уртасында һәм аркылы җәяүлеләр күпере яр буеның ике өлеше арасында төзү тәкъдиме дә карала, Консорциумның беренче тәкъдиме шулай ук ярның ике өлеше арасында урта һәм күл аша җәяүлеләр күпере төзү өчен карала, әмма ул көймәләрне һәм узышларны прокатка алу һәм F1H2O суындагы «Формула-1» дөнья чемпионатының һәм «аквабайк» классындагы су-мотор спорты буенча Россия чемпионатының алга таба да үткәрелергә мөмкин булган күрсәтмә чыгышларын чикләргә мөмкин.

• 
  Яр буйларына күренеш (XIX гасыр, гравюра)
• 
  Яр буе (1920—1930 нче еллар.)
• 
  Яр буе реконструкцияга кадәр
• 
  Яр буеның сул өлеше хәзер

Әһәмиәте

Кабан күленең яр буе — шәһәрнең мөһим истәлекле урыны — төзелеш һәм инновацияләр масштабы һәм ачыла торган төрләре буенча Россиянең эчке шәһәр сулыкларының иң яхшы яр буйларының берсе һәм шәһәрдә шундый ике ярның берсе (Кремль яры белән беррәттән). Шәһәрлеләрнең һәм туристларның ял итү урыны булып тора. Анда еш кына халык концертлары, фестивальләр, перфоманслар, экспозицияләр, йөгерү, йога белән шөгыльләнү һәм башка спорт чаралары, корпоратив һәм шәхси фейерверклар үткәрелә, лекторий эшли. Театр һәм Камал мәйданы каршындагы торц эспланадасында елның җылы вакытында кичен open air форматындагы кинофильмнар күрсәтелә. Мәрҗани урамы буендагы ярның уң ягында кыш көне раштуа-яңа ел ярминкәсе, җәен гастрономия фестивале оештырыла. Анда Камал театры мәйданында республика һәм Шәһәр көнен бәйрәм итү һәм 30 августта башка вакыйгалар вакытында массакүләм күңел ачу чаралары уза. Мәрҗәни урамы буйлап ярның уң ягы башында аккош йорты бар. Күпсанлы үрдәкләр ярның сул һәм уң ягында һәм ерак очында төрле урыннарда йөзәләр һәм оя коралар, һәм ондатралар да очрый. Эспланадаларның ике ягында да, яр буеның барлык өлешләрендә үзенчәлекле кичке ут урнаштырылган; Камал театры каршындагы эспланаданың бетон кырларында җәй ахырында кич белән лазерлы-утлы шоу-инсталляция оештырыла

Яр буеннан эффектлы панорамалы төрләр ачыла: кич белән яктыртылган киң фонтанлы Якындагы Кабан күле һәм Камал театры; Меңьеллык паркы, Баскет-Холл (Казан), Гранд Отель Казан, Биляр Палас Отель, «Кловер-плаза» биек катлы торак комплексына, "Сувар" сәүдә һәм офис үзәге, Марсель Сәлимҗанов урамы буйлап ярның сул ягында Кабан арты мәчетенә; Мәрҗани мәчетенә һәм Мәрҗани урамы буйлап ярның уң ягында Иске-Татар бистәсенә.

Галерея

• 
  Г. Камал театрыннан күренеш
• 
  Якындагы Кабан яры буеның сул өлеше
• 
  Яр буеның сул өлешенә күренеш

Сылтамалар

• И.Метшин о набережной озера Кабан 2021 елның 25 гыйнвар көнендә архивланган.
• Новое место в городе Казань
• «Эластичная лента - Бессмертное сокровище Казани»
• Набережная озера Кабан
• Закольцовка набережной Кабана: каким будет пешеходно-парящий «мосток-горбунок»