From Wikipedia, the free encyclopedia
Ике башлы бөркет - герб уйдырма билгесе, Алтын Урда тәңкәләрендә һәм тамгаларында сугылган символ[1], Алтын Урда илтамгаларының берсе[2], шулай ук борынгы дәүләтләрдә һәм бүгенге илләрдә кулланыла торган символ. Россия Федерациясенең гербында сурәтләнә.
Сурәттә бөркетнең бер башы сул (көнбатыш) ягына, икенче башы уң (көнчыгыш) ягына карый. Алтын Урда тәңкәләрендә ике башлы кош астында еш кына хан исеме гарәпчә сугылган.
Кайбер чыганаклар буенча ике башлы бөркет шумер цивилизациясендә барлыкка килгән. Ләкин иң борынгы ике башлы бөркет сурәте Хеттлар патшалыгының башкаласы Хаттуса (бүгенге Бугазкөй) казу эшләре нәтиҗәсендә табылган.
Шулай ук Хетлар дәүләтенең башка биналарында бу символ табылган. Соңрак урта гасырларда ул Әрмәнстанда табылган.
Алтын Урда ике башлы бөркет беренче тапкыр XIII гасыр азагында бәкләрибәк Нугай тамгасында очрый. Шулай ук Сакчы дигән акча сугу йортында ясалган татар тәңкәләрендә ике башлы кош сурәтләнә.
Соңрак ике башлы бөркет Алтын Урда ханнары Туктай, Үзбәк, Туктамыш тәңкәләрендә сугылган, аеруча күп ике башлы бөркетле тәңкәләре Кырымда табылган.
Татарларның ике башлы бөркете кайдан килгәне турында берничә фаразлар бар:
Беренче тапкыр ике башлы бөркетне рус кенәзе Иван III тик 1497 елда куллана (татарларның символны кулланышыннан 200 елдан соң). Моңарчы рус тәңкәләрендә җайдак кылыч белән сурәтләнә, Киев Русе тәңкәләрендә Өч япьле (Трезуб) сугыла.
Россиядән аермалы буларак күпмилләтле Россия дәүләтендә Алтын Урда рәсми символы - ике башлы бөркет илтамгада кулланыла.
Бөек Сәлҗүк Дәүләтендә 11 гасырдан, Алтын Урдада 13 гасырдан ике башлы бөркет кулланыла.
1434 елда бу символ Изге Рим империясендә кабул ителә.
XIV гасырда Сербиядә кабул ителә.
XV гасырдан ике башлы бөркет Тверь һәм Мәскәү кенәзлекләрендә кулланыла башлый, соңрак Россия дәүләте гербына әверелә.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
