Екатеринбург

Екатеринбург (тат. يكاتيرينبور, Екатеринбург^[7], Кәтринбур^[8], Кәтримбур^[9] 1924 — 1991 елларда Свердловск; себ.тат. Цыбар-тора) — Свердловск өлкәсенең административ үзәге, халык буенча Россиядә дүртенче шәһәр.

Екатеринбург
рус. Екатеринбург
Байрак[d]	Илтамга[d]
Нигезләнү датасы	1723
Рәсми исем	Екатеринбург
Кушамат/тәхәллүс	Ёбург
ХФӘ билгесе	[jɪkətʲɪrʲɪnˈburk]
Әһәмиятле кеше	Василий Никитич Татищев[d] һәм Георг Вильгельм де Геннин[d]
... хөрмәтенә аталган	Екатерина I
Демоним	Ékaterinbourgeois[1], Iekaterinbourgeois[1], Ékaterinbourgeoise[1] һәм Iekaterinbourgeoise[1]
Рәсми тел	рус теле
Дөнья кисәге	Азия
Дәүләт	Россия[2]
Нәрсәнең башкаласы	Свердловск өлкәсе, Урал федераль округы, Уральская республика[d], Екатиринбур шәһәре муниципаль берәмлеге[3], Урал өлкәсе, Екатиринбур өязе, Свердлау бүлгесе, Екатеринбургская область[d], Екатиринбур губернасы[d] һәм Уральская область[d]
Административ-территориаль берәмлек	Екатиринбур шәһәре муниципаль берәмлеге
Сәгать поясы	UTC+05:00
Диңгез, күл яки елга эчендә яки янында урнашуы	Исәт
Хөкүмәт башлыгы	Алексей Орлов
Канунбирү органы	Екатеринбургская городская дума[d]
Халык саны	1 468 833 (2018)[4][5]
Административ бүленеше	Екатиринбурның Ленин районы, Екатиринбурның Югары Исәт районы, Екатиринбурның Тимер юл районы, Екатиринбурның Орҗоникидзе районы, Екатиринбурның Киров районы, Екатиринбурның Октябрь районы һәм Екатиринбурның Чкалов районы
Диңгез дәрәҗәсе өстендә биеклек	237 метр
Кардәш шәһәр	Сан-Хосе, Ферентино, Филибә[d][6], Вупперталь, Плзен, Җенова, Гуаңҗу, Инчон, Гөтеборг, Бишкәк, Birminghem, Торино һәм Хошимин
Нәрсә белән чиктәш	Первоуральск шәһәр бүлгесе, Дегтярск шәһәр бүлгесе, Среднеуральск шәһәр бүлгесе, Югары Пышма шәһәр бүлгесе, Биризау, Берёзовский шәһәр бүлгесе, Белоярский шәһәр бүлгесе, Сысәрт шәһәр бүлгесе, Полевской шәһәр бүлгесе һәм Рәүде шәһәр бүлгесе
Бүләкләр
Мәйдан	468 км²
Почта индексы	620000–620999
Рәсми веб-сайт	ekburg.ru​(рус.)
Көппенның климат классификациясе	континентальный климат[d]
Һәйкәлләр исемлеге	Список памятников культурного наследия Екатеринбурга (центр)[d], Список памятников культурного наследия Екатеринбурга (пригороды)[d], Список памятников культурного наследия Екатеринбурга (окраины)[d] һәм Культурное наследие России/Свердловская область/Екатеринбург (утраченное)[d]
Феноменның икътисады	экономика Екатеринбурга[d]
Җирле телефон коды	343
Номер тамгасы коды	66, 96 һәм 196
Шәрәфле ватандашлар төркеме	[d]
Монда җирләнгәннәр төркеме	[d]
Объектның күренешләре өчен төркем	[d]
Екатеринбург Викиҗыентыкта

2020 елның 2 июленнән — «Хезмәт даны шәһәре»^[10].

География

Урынлаштыру

Екатеринбург Ауразиянең үзәк өлешендә, Урал тауларының көнчыгыш битләвендә, Исәт елгасының ике ярында, Мәскәүдән 1667 километр көнчыгыштарак урнашкан.

Екатеринбургдан эре шәһәрләр кадәр ераклыгы (автоюллар буенча)
			Киров ~ 833 км Пермь ~ 356 км	Серов ~ 356 км Түбән Тагил ~ 140 км	Тубыл ~ 571 км.
			Казан ~ 908 км Ижау ~ 618 км	Җилләр розасы	Төмән ~ 325 км
			Уфа ~ 520 км Ырынбур ~ 892 км	Чиләбе ~ 225 км Магнитогорски ~ 461 км	Курган ~ 381 км Омск ~ 954 км

Сәгать поясы

Екатеринбург халыкара стандарт буенча Yekaterinburg Time Zone (YEKT) сәгать поясында урнаша. Бу сан, UTC системасы буенча исәпләгәндә, +6:00 гә тигез.

Климат

• Уртача еллык температура — +3 °C
• Уртача еллык җил тизлеге — 2,9 м/с
• Уртача еллык һава дымлылыгы — 71%

Екатеринбург климаты
Күрсәткеч	Гый	Фев	Мар	Апр	Май	Июн	Июл	Авг	Сен	Окт	Ноя	Дек	Ел
Абсолют максимум, °C	5,6	9,4	17,3	28,8	33,4	35,6	38,8	37,2	31,9	24,7	13,5	8,6	38,8
Уртача максимум, °C	−9,1	−6,8	1	9,8	17,4	23	24,4	21,1	14,5	6,8	−2,8	−7,9	7,6
Уртача температура, °C	−12,6	−11,1	−3,8	4,3	11,3	17,1	19	15,9	9,8	3,4	−5,8	−11	3
Уртача минимум, °C	−15,7	−14,5	−7,6	0	6,2	12,1	14,4	11,9	6,4	−0,7	−8,3	−13,7	−0,7
Абсолют минимум, °C	−44,6	−42,4	−39,2	−21,8	−13,5	−2,3	1,5	−1	−9	−26,6	−39,2	−46,7	−46,7
Явым-төшем нормасы, мм	26	20	20	28	50	74	89	72	58	39	33	28	537

Халык

1840[11]	1856[12]	1897[12]	1913[12]	1926[12]	1931[12]	1939[12]	1959[13]	1970[14]	1979[15]	1989[16]	2002[17]	2010[18]
15 779	~16 900	~43 200	~53 500	~134 800	~223 800	~423 000	778 602	1 025 045	1 211 172	1 364 621	1 293 537	1 350 136

Милли состав

Милләт	2002[19]	2010[20]
руслар	87,4%	89,1%
татарлар	3,8%	3,7%
украиннар	1,5%	1,1%
башкортлар	1,1%	1,0%

Екатеринбург агломерациясе

Екатеринбург агломерациясе — халык саны буенча Россиянең дүртенче агломерациясе. Халык саны — 2,2 млн кешедән артык. Агломерациянең беренче поясына Югары Пышма, Среднеуральск, Березов, Әрәмәле шәһәрләре, икенче поясына Первоуральск, Ревда, Полевской, Сысерть, Новоуральск шәһәрләре керә.

Эчке бүленеш

1. Югары Исәт районы
2. Тимер юл районы
3. Орджоникидзе районы
4. Киров районы
5. Октябрь районы
6. Чкалов районы
7. Ленин районы

Шәһәрдә туган күренекле кешеләр

• Марат Әкбәров (1961), тимеракята шуучы.
• Денис Галимҗанов (1987), шоссе велоузышчысы.
• Марат Галимов (1964), футболчы.
• Алия Гәрәева (1988), спортчы (нәфис гимнастика) һәм тренер.
• Евгений Дәүләтшин (1972), футболчы һәм тренер.
• Ирина Колмогорцева (1930–2015), рәссам, Тукай премиясе (2015) лауреаты.
• Георгий Мурзин (1996), гражданнар авиациясе очучысы, Россия Федерациясе Каһарманы (2019).
• Руслан Насыйбуллин, кылычбаз.
• Лилия Нәҗметдинова (1936–2018), спортчы, тренер (нәфис гимнастика), ТР атказанган физик тәрбия хезмәткәре.
• Әлфия Нәҗметдинова (1949), гимнаст.
• Марат Сафин (1972), футболчы.
• Николай Хәбибуллин (1973), хоккейчы.
• Дамир Хәмәдиев (1981), футболчы.
• Олег Хәфизов (1959), язучы.
• Роберт Ямьлеханов, футболчы.

Татар матбугаты

яңарт | SPARQL |сурәтләр тап

• Алмашка!
• Методик җыентык
• Социализм юлы
• Урал тавышы
• Шәпи агай
• Яшь коммунар

Дин

Православие

РПЧ Екатеринбург митрополиясе

Ислам

РФ МДН составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнары Диния нәзарәте (Урал мөхтәсибәте)

Бакыр мәчет яки Имам әл-Бохари исемендәге мәчет (Югары Пышма)

ҮДН составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнарының төбәк Диния нәзарәте (Урал мөфтияте)

Рамазан мәчете

Урал мөселманнары Диния нәзарәте (Урал мөфтияте)

Мәүлид мәчете (Екатеринбург)

РМ ДҖ составындагы Свердловск өлкәсе мөселманнарының Диния нәзарәте (Үзәк мөфтият)

«Изге кәлимәт» гыйбадәт йорты

Әрмән Апостол чиркәве

Методистлар чиркәве

Яһүд дине

Моны да карагыз

• Екатеринбург метрополитены
• Свердловск татар театры
• Муса Җәлил бюсты

Искәрмәләр

1. http://cnig.gouv.fr/wp-content/uploads/2020/02/CNT-PVM_r%C3%A9vis%C3%A9_2020-01-27-1.pdf
2. archINFORM — 1994.

   https://wikidata.org/wiki/Track:P5383https://wikidata.org/wiki/Track:P5604https://wikidata.org/wiki/Track:P12149https://wikidata.org/wiki/Track:Q265049https://wikidata.org/wiki/Track:P5573https://wikidata.org/wiki/Track:P5508
3. ОКТМО

   https://wikidata.org/wiki/Track:P764https://wikidata.org/wiki/Track:Q4330203
4. https://web.archive.org/web/20180726010024/http://www.gks.ru/free_doc/doc_2018/bul_dr/mun_obr2018.rar
5. 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Федераль дәүләт статистикасы хезмәте.

   https://wikidata.org/wiki/Track:Q2624680
6. https://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/
7. http://etomesto.com/map-kazan_tassr-1921/?x=52.994278&y=56.523365
8. http://kazanutlary.ru/j-archive/journal-materials/1985-11/imnnr-tamyr-ygnd
9. http://www.xn--80aaa0anjn0apj6g.xn--p1ai/j-archive/journal-materials/1973-9/agymsularga-karap-1667988250
10. Указ о присвоении почётного звания Российской Федерации «Город трудовой доблести»
11. Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
12. http://www.mojgorod.ru/samarsk_obl/samara/index.html
13. 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
14. 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
15. 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
16. 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
17. 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны
19. 2002 ел сан алу базасы, archived from the original on 2015-09-15, retrieved 2014-02-14
20. 2010 ел сан алу базасы, archived from the original on 2018-03-27, retrieved 2014-02-14

Сылтамалар

	Викиҗыентыктагы медиафайллар?

• Рәсми сайт 2005 елның 26 июнь көнендә архивланган.