Эвенк теле (эвенк. эвэды̄ турэ̄н) — эвенкларның теле, тунгус-манчжур телләргә керә. Россиядә 1929 елдан латин әлифбасы, 1937 елдан кирил әлифбасы кертелә. Кытайда, Монголияда — латин һәм иске монгол әлифбалары.
 |
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
|
| Эвенк теле | |
| Үзисем: |
Эвэды̄ турэ̄н |
|---|---|
| Илләр: | |
| Төбәкләр: |
Россиядә: Көнчыгыш Себер, Ерак Көнчыгыш; Кытайда: Эчке Монголия |
| Рәсми халәт: |
|
| Сөйләшүчеләр саны: |
44 500 |
| Классификация | |
| Төркем: |
??? |
| Язу: |
кирилл язуы[2], иске маңгул язуы[d][2], эвенкийский алфавит[d] һәм латин язуы[2] |
| Тел кодлары | |
| ГОСТ 7.75–97: |
эвк 825 |
| ISO 639-1: |
— |
| ISO 639-2: |
— |
| ISO 639-3: | |
Эвенк теле балалар бакчаларының әзерлек төркемнәрендә, башлангыч сыйныфларында, факультатив буларак 8 нче сыйныфка кадәр укытыла. Фән буларак Санкт-Петербург, Якутск, Хабарау, Улан-Удэ, Игарка, Амурдагы Николаевск югары уку йортларында укытыла.
Аралашу теле буларак эвенк теле урта һәм олы яшьтәге эвенклар арасында кулланыла. «Эвэды ин» (Эвенк тормышы) рус-эвенк телле газета нәшер ителә.
Хәзерге вәзгыять
1989 елгы җанисәп буенча, Россиядә 29 957 эвенк яши иде. Алар арасында эвенк телен туган тел дип 26,1 % кеше санады. Эвенк телендә 45,1 % кеше иркен сөйләшә алды. Хәзерге вакытта эвенк теле фәкать эвенклар күпләп яшәгән районнарда кулланыла.
Эвенк телендә өч сөйләш аерыла: төньяк, көньяк һәм көнчыгыш.
Әдәби тел 1930 елларда латин әлифбасы нигезендә язуны кертү белән бергә формалаша башлый. Ләкин хәзер дә әдәби тел нормалары тулысынча формалашмаган, диалекталь аерымлыклар күп.
Әлифба
Кирил әлифбасы нигезендә
Россиядә хәзерге эвенк әлифбасында (1958 елдан) 34 хәреф бар:
| А а | Б б | В в | Г г | Д д | Е е | Ё ё | Ж ж |
| З з | И и | Й й | К к | Л л | М м | Н н | Ӈ ӈ |
| О о | П п | Р р | С с | Т т | У у | Ф ф | Х х |
| Ц ц | Ч ч | Ш ш | Щ щ | Ъ ъ | Ы ы | Ь ь | Э э |
| Ю ю | Я я |
Латин әлифбасы нигезендә
Кытайда эвенк латин әлифбасында 30 хәреф бар:
| A a /a/ |
B b /b/ |
C c /ts/ |
D d /d/ |
E e /ə/ |
Ē ē | F F /f/ |
G g /ɡ/ |
Ḡ ḡ /ɣ/ |
| H h /x. h/ |
I I /i/ |
J j /dʒ/ |
K k /k/ |
L l /l/ |
M m /m/ |
N n /n/ |
Ng ng /ŋ/, /ˠ/ |
|
| Ɵ ō | O o /ʊ/ |
P p /p/ |
Q q /tʃ/ |
R r /r/ |
S s /s/ |
T t /t/ |
||
| U u /u/ |
V v /ɵ/ |
W w /w/ |
X x /ʃ/ |
Y y /j/ |
Z z /dz/ |
Шулай ук карагыз
Сылтамалар
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
