From Wikipedia, the free encyclopedia
Балет — сәхнә сәнгатенең төре; музыкаль-хореографик образларда тормышка ашырыла торган спектакль.
| Балет | |
 | |
| Кайда өйрәнелә | Балетоведение[d] |
|---|---|
 Балет Викиҗыентыкта | |
 |
Әлеге мәкалә/бүлек төптән үзгәртүне таләп итә. Бу калып мәкаләдә/бүлектә күрсәтелгән җитешсезлекләрне мәкаләләр язу кагыйдәләре таләпләре буенча төзәтү зарур. Өстәмә мәгълүмат өчен, мәкаләнең бәхәс битен карагыз. |
 |
Бу мәкаләнең сыйфатын арттырыр өчен түбәндәгеләрне эшләргә кирәк?:
|
Классик балет спектакле нигезендә билгеле бер сюжет, драматургия нияте, либретто ята, XX гасырда драматургиясе музыкага салынган үсешкә нигезләнгән чиксез балет барлыкка килә. Балетта биюнең төп төрләре булып классик бию һәм үзенчәлекле бию тора, аңа XIX гасырдан башлап балет спектаклендә башкару өчен эшкәртелгән халык һәм милли биюләр керә. Төп рольне пантомима уйный, аның ярдәмендә актерлар геройларның хисләрен тапшыра, аларның «сөйләшүе», асылы үзара, ә күп кенә спектакльләрдә шулай ук гротеск та. Хәзерге балетта биюнең башка техникалары (иң элек заманча һәм джаз-бию), шулай ук гимнастика, акробатика, көнчыгыш көрәшләре элементлары һәм башкалар киң кулланыла. Тарих Башта - бердәм гамәл яки кәеф белән берләштерелгән бию сәхнәсе, музыкаль тамаша, опера эпизоды кебек. Италиядән кергән Франциядә тантаналы тамаша - сарай балеты буларак чәчәк ата. Франциядә һәм бөтен дөньяда балет чоры башлангычы дип 1581 елның 15 октябрендә санарга кирәк, ул вакытта француз ишегалдында беренче балет дип саналган тамаша - итальян скрипкачысы, Бальтазарини де Бельджозоның "музыканың төп интенданты" тарафыннан куелган "Королеваның комедия балеты" (яки "Цирцея"). Беренче балетларның музыкаль нигезен сарай биюләре тәшкил иткән, алар борынгы сюитка керә. XVII гасырның икенче яртысында балет музыкасына әһәмиятле урын бирелә торган комедия-балет, опера-балет кебек яңа театраль жанрлар барлыкка килә һәм аны драмалаштырырга омтылышлар ясала.Әмма балет, француз балетмейстеры Жан-Жорж Новерр (1727-1810) тарафыннан реформалар ярдәмендә, XVIII гасырның икенче яртысында гына сәхнә сәнгатенең мөстәкыйль төре булып кала. Француз мәгърифәтчеләре эстетикасына нигезләнеп, ул эчтәлеге драматик сәнгатьле образларда ачыла торган спектакльләр иҗат итә. Балетның алга таба үсеше
Россиядә беренче балет спектакле 1673 елның 8 февралендә Мәскәү астындагы Преображенское авылында Алексей Михайлович патша сараенда була. Рус балетының милли үзенчәлеге XIX гасыр башында француз балетмейстеры Шарля-Луи Дидло эшчәнлеге нәтиҗәсендә формалаша башлый. Дидло Кордебалетның ролен көчәйтә, бию һәм пантомимы бәйләнеше, дип раслый хатын-кызлар биюенең өстенлеген. Балет музыкасында чын переворот Пётр Ильич Чайковский булды, ул аңа өзлексез симфоник үсеш, тирән образлы эчтәлек, драматик тәэсирлелек алып килде. Аның «Аккош күле», «Спящая красавица», «Щелкунчик» балетлары музыкасы, симфоник мөмкинлек белән беррәттән, хәрәкәтнең эчке агымын ачарга, геройларның характерларын аларның үзара хезмәттәшлегендә, үсешендә, көрәшендә гәүдәләндерергә мөмкинлек бирә. XX гасыр башы новаторлык эзләнүләре, стереотипларны, XIX гасыр академик балетының шартлылыгын җиңеп чыгу омтылышы белән билгеләнде. Модерн биюе Модерн биюе - XX гасыр башында балетның кырыс нормаларыннан китү нәтиҗәсе буларак барлыкка килгән бию сәнгатендә юнәлеш, башкаручыларның һәм хореографларның иҗади иреге файдасына. Аның хәбәрчесе ирекле бию булган, ул балет техникасын, механизмга кадәр игътибар ителгән хәрәкәтне һәм ясалма "балет матурлыгы" эстетикасының үзен кире каккан. Аның адептлары биюне тормышны үзгәртергә сәләтле, кешенең табигый хәрәкәткә, үз-үзенә кайтуы кебек үзенчәлекле философия буларак кызыксындырган. Заманча бию һәм пластиканың төрле юнәлешләренә юнәлеш биргән һәм классик биюнең реформасына импульс биргән ирекле биюнең башлап җибәрүчесе булып Лои Фуллер санала, аның труппасында соңрак ирекле биюнең билгеле башкаручысы булып танылган Айседора Дункан үзенең эшчәнлеген башлап җибәргән.
Үз эволюциясендә балет спортка ныграк якыная, юлда рольнең драматургик әһәмиятен югалта, кайчак техникада артта кала, ләкин эчтәлектә артта кала.
Профессионалны комплекслы укытуда артистка музыкаль культураны, тарихны, әдәбиятны һәм сәхнә драматургиясен белү кирәк. Шул ук вакытта җиде яшьтән балалар гимнастик әзерлек уза, чөнки безнең көннәргә кадәр сакланган үткәннәр балетлары техник яктан камилләшкән, ә модерн балеты классик нигездә, мәсәлән Форсайт балеты, җитди физик әзерлек таләп итә, шулай итеп балерина Сильви Гийем үзенең иҗади юлын нәкъ менә гимнастикадан башлаган Борынгы балетлар югары эстетикага ия булган, кайвакыт антик сюжетларга куелган, мәсәлән Шарля Дидло "Зефир и Флора" куелышы.
Романтизмның яңа дулкыны XX гасыр башында балетта барлыкка килә, аны балетмейстер Михаил Фокин котырта. Россиядә XX гасырга кадәр хореография, музыка, драматик осталыкка һәм төрле гамәли театр һөнәрләренә өйрәтү бер уку йортында - Император театр училищесында алып барылды. Балаларның уңышларына карап аларны билгеләделәр яки тиешле бүлеккә күчерделәр. 1917 елгы революциядән соң мәктәпләр аерылган һәм балет белеме автоном рәвештә яши башлаган. Шул ук вакытта күп театрларда катнаш репертуар сакланып калган: драматик күзаллаулар оперетта һәм балет дивертисментлары белән чиратлашкан (чыганак 2511 көн күрсәтелмәгән). Мәсәлән, Большой дагы постановкалардан тыш, Касьян Голейзовский "Җәйге тычкан" һәм "Мамонтов театры миниатюр" да балет спектакльләре куя, алар арасында "Les Tableaux vivants" куелышы була, чөнки Голейзовский, беренче чиратта, рәссам булган. Бу күренеш заманча балетта, "җанлы картина", "терелгән фотография" һәм "терелгән скульптура".
2001 елда Сапармурат Төркмәнбашы Төркмәнстанда балетны, шулай ук операны юкка чыгарды. "Мин балетны аңламыйм, - дип билгеләде ул. Нигә ул миңа? ... Төрекмәннәргә балетка мәхәббәт бирергә ярамый, әгәр алар канында булмаса". Төрекмән опера һәм балет театры урынына Мәхтүмколый исемендәге Милли музыкаль-драма театры төзелә.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
