Zeki Rıza Sporel

Mehmed Zeki Sporel^[1] (28 Şubat 1898, İstanbul - 3 Kasım 1969, İstanbul), Türk millî futbolcu, asker, veteriner hekim, siyasetçi ve 1955-58 yılları arasındaki Fenerbahçe Spor Kulübü başkanı. Zeki Rıza Sporel, Türk milli futbol takımının ilk golünü atmış, Fenerbahçe’de oynadığı 18 yılda 352 maçta 473 gol atarak, maç başına 1.34’lük gol oranı sağlamış ve Türk futbolunda en fazla gol atan oyunculardan birisi olarak Türk futbolunda tarihe geçmiştir.^[2] Soyadı kanunu sonrası kendisine bizatihi Atatürk tarafından Sporel soyismi verilmiştir.

Zeki Rıza Sporel

Kişisel bilgileri
Doğum tarihi	28 Şubat 1898(1898-02-28)
Doğum yeri	İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu
Ölüm tarihi	3 Kasım 1969 (71 yaşında)
Ölüm yeri	İstanbul, Türkiye
Mevkii	Forvet
Altyapı kariyeri
1912-1915	Fenerbahçe
Profesyonel kariyeri*
Yıllar	Takım	Maç	(Gol)
1916-1934	Fenerbahçe	352	(473)
Millî takım kariyeri
1923-1932	Türkiye	16	(15)
* Yalnızca lig maçları ve gollerini içerir.

Futbolculuk kariyeri

28 Şubat 1898 tarihinde İstanbul'da doğdu. Babası, Mızıka-yı Hümayun Kolağası Ali Rıza Bey'di. Eğitimine Selimiye Kışlası’nda bulunan Mülkiye Baytar Mekteb-i Alisi‘nde başladı ancak daha sonrasında ise Bursa Askeri İdadisi’ne nakil oldu ve askeri baytar olarak okulu bitirdi.

1910'lu Yıllarda Fenerbahçe Çim Hokeyi Takımı ve orta sırada ayakta Zeki Rıza Sporel.

1912-13 sezonunda; ağabeyi, Fenerbahçeli futbolcu Hasan Kâmil Bey’in de etkisinde kalarak Fenerbahçe‘nin genç takımına 14 yaşında katılmıştır. Burada 1916’ya kadar yetişip, A takıma 17 yaşında yükseldi. Birinci takımdaki ilk maçını 17 Kasım 1916’da, Üsküdar Anadolu‘ya karşı oynamış ve Fenerbahçe’nin 7-0 galip geldiği bu maçta henüz çocuk yaştaki Zeki Rıza Sporel, 4 gol atmıştır. Fenerbahçe birinci takımında 18 yıl boyunca forma giymiş, 352 maçta 473 gol atarak, maç başına 1.34’lük gol oranı sağlamış ve Türk futbolunda en fazla gol atan futbolcular arasında tarihe geçmiştir.^[3] Türkiye millî futbol takımı formasını 16 kez giydi. 10 kez kaptanlık yaptı. 26 Ekim 1923'te Romanya ile oynanan ve 2-2 berabere sonuçlanan Türkiye millî takımının ilk maçında 2 gol atarak millî takımın ilk golcüsü olarak tarihe geçti. Millî takıma toplam 15 gol kazandırdı. Millî takımın Finlandiya'yı 4-2 yendiği maçta Türkiye'nin 4 golünü de atarak bu konudaki rekoru uzun zaman elinde tuttu. Futbolu 1934'te bıraktı. Soyadı kanunu çıktıktan sonra, soyadı bizzat Mustafa Kemal Atatürk tarafından verilmiştir.^[4] Tenis dalında Türkiye'yi temsil etti. Yöneticilik yaptı. Türkiye Su Sporları Federasyonu ve Fenerbahçe Spor Kulübü başkanlıklarında (1955-1958) bulundu.

Zeki Rıza Sporel, General Harrington Kupası maçında İngiliz karmasına 2. golü atmadan hemen önce

Ayrıca Fenerbahçe ile Galatasaray arasındaki ezeli rekabette Galatasaray ağlarına tam 33 gol atarak kırılması çok güç bir rekora imza atmıştır. Kardeşleri ünlü futbolcular Hasan Kâmil Sporel ve Arif Sporel. 1921 yılında Galatasaray'ın yurt dışı turunda Galatasaray forması ile mücadele etmiş, Werder Bremen, FC Köln, FC Saarbrücken ve FC Lausanne Sport maçlarında goller atmıştır.^[5]

1933'te Türkiye Futbol Şampiyonası'na İstanbul şampiyonu olarak katılan Fenerbahçe'nin finalde karşılaştığı İzmirspor'a karşı 2 gol atıp takımının tarihindeki ilk Türkiye şampiyonluğunda doğrudan katkıda bulunmuştur.^[6]

• 
  Zeki Rıza Sporel'in Karacaahmet Mezarlığı'ndaki mezarı
• 
  Zeki Rıza Sporel'in mezar taşı

15 Aralık 1923 tarihli Resimli Gazete'de Zeki Rıza Sporel'e dair bir çizim.

15 Mart 1930 tarihli Politika gazetesinde Zeki Rıza Sporel.

3 Eylül 1932 tarihli Vakit gazetesinde Zeki Rıza Sporel

1930'lu yılların gazetelerinde Zeki Rıza Sporel'in mağazasının reklamı.

Kariyer istatistikleri

Millî takım golleri

#	Tarih	Stadyum	Rakip	Skor	Sonuç	Turnuva
1.	26 Ekim 1923	Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye	Romanya	2–2	Beraberlik	Hazırlık maçı
2.	26 Ekim 1923	Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye	Romanya	2–2	Beraberlik	Hazırlık maçı
3.	17 Haziran 1924	Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya	Finlandiya	2–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
4.	17 Haziran 1924	Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya	Finlandiya	2–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
5.	17 Haziran 1924	Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya	Finlandiya	2–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
6.	17 Haziran 1924	Töölön Pallokenttä, Helsinki, Finlandiya	Finlandiya	2–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
7.	19 Haziran 1924	Reval Stadyumu (Kalevi aed), Tallinn, Estonya	Estonya	1–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
8.	19 Haziran 1924	Reval Stadyumu (Kalevi aed), Tallinn, Estonya	Estonya	1–4	Galibiyet	Hazırlık maçı
9.	22 Haziran 1924	LSB Stadions, Riga, Letonya	Letonya	1–3	Galibiyet	Hazırlık maçı
10.	22 Haziran 1924	LSB Stadions, Riga, Letonya	Letonya	1–3	Galibiyet	Hazırlık maçı
11.	22 Haziran 1924	LSB Stadions, Riga, Letonya	Letonya	1–3	Galibiyet	Hazırlık maçı
12.	1 Mayıs 1925	Stadionul Romcomit, Bükreş, Romanya	Romanya	1–2	Galibiyet	Hazırlık maçı
13.	2 Ekim 1925	Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye	Polonya	1–2	Mağlubiyet	Hazırlık maçı
14.	14 Ekim 1927	Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye	Bulgaristan	3–1	Galibiyet	Hazırlık maçı
15.	14 Ekim 1927	Taksim Stadyumu, İstanbul, Türkiye	Bulgaristan	3–1	Galibiyet	Hazırlık maçı

Futbol sonrası

VIII. Dönem (Milletvekilliği reddedilmiştir: 6 Aralık 1946) ve X. Dönem İstanbul, IX. Dönem Rize Milletvekili seçilmiştir.^[7]

Hakkındaki iddialar

Sporel'in Millî Mücadele döneminde, muvazzaf baytar olduğu hâlde ve kendisine orduya katılması emri verilmesine karşın Millî Mücadele karşıtı Kuvâ-yi İnzibâtiye hareketine katılması sonucu Harp Divanı tarafından ordudan atıldığı iddia edilmiştir. Zeki Rıza ise yaptığı savunmada o dönem eşi hasta olduğu ve eşine bakacak bir kimse bulunmadığı ve savaşın sonucu beklediği için çağrıya yanıt vermediğini söylemiştir. Bunun üzerine verilen kararda Sporel'in milletvekilliği düşürülmüştür.^[8]

Zeki Rıza Sporel, 3 Kasım 1969 tarihinde kalp krizi sonucu hayatını kaybetti. Cenazesi Karacaahmet Mezarlığı’na defnedildi.^[9]

Başarıları

• General Harington Kupası: 1923
• Türkiye Futbol Şampiyonası (1): 1933
• İstanbul Ligi (4): 1920–21, 1922–23, 1929–30, 1932–33
• Cuma Ligi (2): 1920–21, 1922–23

Sportif görevi
Önce gelen: Bedii Yazıcı	23. Fenerbahçe SK Başkanı 1955-1958	Sonra gelen: Agah Erozan

Kaynakça

1. "TBMM Albümü 2. Cilt (1950-1980)" (PDF). TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü. 12 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Ekim 2021.
2. "Çubuklu Formayı Kesintisiz En Uzun Süre Giyen Unutulmaz 11 Futbolcu". Fenerbahçe Resmî Web Sitesi. fenerbahce.org. 20 Ocak 2020. 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ocak 2020.
3. "Arşivlenmiş kopya". 17 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2008.
4. "Arşivlenmiş kopya". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2013.
5. Atabeyoğlu, Cem. 1453-1991 Türk Spor Tarihi Ansiklopedisi. page(80, 81).(1991) An Grafik Basın Sanayi ve Ticaret AŞ
6. "1933 Sezonu Türkiye Futbol Birinciliği". macanilari.com. 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mayıs 2018.
7. "TBMM Albümü". tbmm.gov.tr. 31 Ekim 2012. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2013.
8. "Fenerbahçe'ye tarihi şok!". beIN SPORTS Türkiye. 10 Ekim 2006. 2 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
9. Türk Parlamento Tarihi TBMM 8. Dönem (1946-1950) 3. Cilt (PDF). TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No:146. 2012. s. 572-573. 21 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2024.

Dış bağlantılar

• TFF.org'da Zeki Rıza Sporel