Yermük Muharebesi

Yermük Muharebesi (Arapça: معركة اليرموك‎), Halid bin Velid komutasındaki İslam ordusuyla Bizans İmparatorluğu'nun Yermük'te yaptığı, Arap-Bizans savaşlarının en büyük muharebesidir.

Yermük Muharebesi
Arap-Bizans savaşları
Savaşın yapıldığı alan.
Tarih 15-20 Ağustos 636 Bölge Yermük Nehri yakınları, Suriye 32.81411°K 35.95482°D / 32.81411; 35.95482 Sonuç Kesin Müslüman zaferi
Taraflar
Raşidun Halifeliği	Bizans İmparatorluğu Gassaniler Tanukhidler
Komutanlar ve liderler
Halid bin Velid Ebu Ubeyde bin Cerrah Amr bin Âs Havle bint Ezver Şürahbîl bin Hasene Yezid bin Ebu Süfyan Al-Qa'qa' ibn 'Amr al-Tamimi Amru bin Ma'adi Yakrib İyaz bin Ganm Dırâr bin Ezver Abdul-Rahman ibn Abi Bakr.[1][2]	Herakleios Theodore Trithyrius  (ölü)[3] Vahan  (ölü) Cebele bin Eyhem Dairjan  (ölü) Niketas the Persian Buccinator (Qanatir) Gregory[4]
Güçler
15.000-40.000 (Modern tahminler)[5][6][7][8] 24.000-40.000 (Birincil kaynaklar)[9][10][11]	20.000-150.000 (Modern tahminler)[5][6][7][12] 100.000-200.000 (Birincil Arap kaynakları)[13][14][15] 140.000 (Birincil Roma kaynakları)[16][17]
Kayıplar
3.000[18]	%45 veya 50.000+ (Modern tahminler) 70.000-120.000 (Birincil kaynaklar)

Muharebenin başlangıcı

Ebû Bekir, Halid bin Velid'i Irak'ın fethiyle görevlendirdikten sonra, Güney Suriye ve Lübnan civarı için ayrı bir ordu hazırlamaya başlamıştı. Ebubekir, Hicret'in 12. yılının sonlarına doğru komutan olarak Amr bin Âs, Ebu Ubeyde bin Cerrah, Şürahbîl bin Hasene ve Yezid bin Ebu Süfyan seçmişti. Seçilen komutanlardan her biri, Yermük'a istediği yoldan gidecekti.

Dönemin Bizans İmparatoru Herakleios, İslam ordusunun Şam'a saldıracağını duyunca Humus'a giderek muharebe hazırlıklarına başlamıştı. Ayrıca Herakleios, İslam ordusunu dört komutanın yöneteceğini öğrenince onlarla ayrı ayrı savaşacağını düşünmüştü ve bu düşüncesinden memnun kalmıştı. Çünkü Bizanslılar, her birliğe karşı birkaç kat fazla askerle karşı çıkacak kadar güçlüydüler.

Bizanslılar'ın planını öğrenen İslam komutanları aralarında mektupla haberleşmişlerdi. Amr bin Âs, tek cephede savaşılacağının uygun olduğunu belirtmişti ve diğer komutanlar da bu görüşü benimsemişlerdi. Bu durumu Ebubekir'e bildirdiler ve Ebubekir, bu fikrin mantıklı olduğunu belirtip muharebe yeri olarak Yermük'ü seçmişti.

Muharebe

İslam ordusunun Yermük'ta toplandığını öğrenen Herakleios, komutanlarına haber vererek ordunun Yermük'ta toplanmalarını emretti. Böylece Bizans ordusu 100 bin kişi civarında^[19] olmuştu. Bu sırada Ömer, Irak'ta galip gelen Halid bin Velid'e de Yermük'taki orduya katılmasını emretti ve onu başkomutan olarak atadı. İslam ordusu, Halid bin Velid'in yönetimindeki kuvvetin Yermük'teki orduya katılmasından sonra 46.000 kişiye ulaşmıştı.

İslam ordusunun dört komutanla yönetildiğini bilmeyen Halid bin Velid, muharebe alanına girdiğinde İslam ordusunun dört ayrı komutanla farklı cephelerde muharebeye hazırlandığını, buna karşın Bizans ordusunun tam bir muharebe düzeni içinde hazırlandığını fark etti. Bu durumu gören Halid bin Velid, diğer dört komutana yanlış muharebe düzeni kurduklarını, yenilirlerse bir daha kendilerine gelemeyeceklerini ve her komutanın kendi birliğini değil tüm İslam ordusunu yönetmesi gerektiğini anlattı.

Halid bin Velid, orduyu alışılmışın dışında bir düzene soktu. Birlikleri her biri biner kişiden oluşan 38 bölüğe ayırdı. Halid bin Velid, merkezde 18, sağda ve solda da onar birlik bıraktı. Merkez bölüğü Ebu Ubeyde ve Şurahbil, sağ kanadı Amr bin As ve sol kanadı da Ebu Süfyan komutasına verdi.

muharebe günü Halid bin Velid, askerleriyle düşmana hücum etmeye başladı. Bu ani taarruz karşısında Bizans ordusu ne yapacağını şaşırdı. Bizans kuvvetleri, muharebe alanının dışına kaçmaya başladılar. Fırsatı değerlendiren İslam ordusu, Bizans piyadeleri üzerine toplu hücuma geçtiler. Bu hücum, Bizans ordusuna ölüm darbesi oldu. Vakusa Vadisi'ne doğru gerilemeye başlayan Bizanslılar, birbirlerini çiğneyerek hendeklere döküldüler. Bazı kaynaklara göre 70.000-^[20] 120.000 Bizanslı ve 3.000-4000 Müslüman hayatını kaybetti.

Muharebenin sonucu

Muharebe sonucu, Irak, Şam, Lübnan ve Suriye civarı Müslümanlar'ın eline geçti.

Muharebenin sonrası

Muharebe bittikten hemen sonra Halid ve seyyar muhafızları geri çekilen Bizans askerlerini takip etmek için kuzeye doğru hareket ettiler ve onları Şam yakınlarında bulup saldırıya geçtiler. Yermük'te ölümden kurtulan Vahan, muhtemelen çıkan çatışmada öldürüldü.^[21] Halid daha sonra Şam'a girdi ve burada yerel halk tarafından karşılandı ve böylece şehri yeniden ele geçirdi.^[22]

Muharebenin sonucu Herakleios'a Antakya'da ulaştığında^[23], imparator yıkıldı ve öfkelendi. Kaybın sebebini yanlışlarına özellikle yeğeni Martina ile ensest evliliğine bağladı.^[24] Kaynakları olsaydı eyaletini yeniden fethetmeye çalışırdı ancak artık eyaleti savunacak ne adamı ne de hazinesi vardı. Bunun yerine, Antakya katedraline çekildi ve burada bir şefaat ayini izledi. Danışmanlarını katedralde toplantıya çağırdı ve durumu inceledi. Yenilginin Tanrı'nın hükmü ve kendisi de dahil olmak üzere ülke halkının günahlarının bir sonucu olduğu gerçeğini kabul etti.^[25] Herakleios geceleyin Konstantinopolis'e giden bir gemiye binip denize açıldı.

Herakleios, Kudüs'te bulunan diğer kalıntılarla birlikte, Kudüs Patriği Sophronius tarafından gizlice gemiye bindirilen Gerçek Haç'ın kutsal kalıntısıyla Suriye'yi terk etti. İmparatorun su korkusu olduğu rivayet edilir. Herakleios'un Boğaz'ı geçip Konstantinopolis'e ulaşması için bir dubalı köprü yapıldı. Suriye'yi terk ettikten sonra, kalan güçlerinin Anadolu ve Mısır'ın savunması için çalışmaya başladı. Bizans Ermenistanı 638-39'da Müslümanların eline geçti ve Herakleios, Tarsus'un doğusundaki tüm kalelerin boşaltılmasını emrederek Orta Anadolu'da bir tampon bölge oluşturdu.

639-642'de, Yermük'te Raşidun ordusunun sağ kanadına komuta eden Amr bin As liderliğindeki Müslümanlar, Bizans Mısır'ını işgal etti ve ele geçirdi.

Bizans kaynaklarında

636 yılında yazılmış bir Suriye günlüğünün şikayet babında Muhammed’in ordusunun Bizans topraklarını işgal ettiği, Galile’den Belh’e kadar her yeri ele geçirdikleri, askerleri öldürdükleri ve bir sonraki muharebenin 636’da Gabitha’da olduğu yazar.^[26] Gabitha, Yermük ırmağının yanındadır ve ünlü teolog Nöldeke bu muharebe tarihinin ve yerinin Yermük Muharebesi'nin tarihine tam uymakta olduğunu söylemektedir.^[27]

Kaynakça

1. Islamic Conquest of Syria A translation of Fatuhusham by al-Imam al-Waqidi Translated by Mawlana Sulayman al-Kindi pp. 352–53 "Archived copy". 12 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2013.
2. Hadrat 'Umar Farooq by Prof. Masud-ul-Hasan, Islamic Publications Ltd 13-E, Shah Alam Market, Lahore, Pakistan
3. Kennedy, Hugh N. (2006). The Byzantine And Early Islamic Near East, Farnham: Ashgate Publishing, ISBN 0-7546-5909-7, s. 45.
4. Nicolle, David. (1994). Yarmuk 636 A.D.: The Muslim Conquest of Syria, Oxford: Osprey Publishing. ISBN 1-85532-414-8, s. 64-65.
5. Kaegi, Walter Emil. (1995). Byzantium and the Early Islamic Conquests, Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-48455-3
6. Nicolle, David. (1994). Yarmuk 636 AD: The Muslim Conquest of Syria, Oxford: Osprey Publishing. ISBN 1-85532-414-8
7. Akram, Agram Ibrahim. (1970). The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed: His Life and Campaigns, Rawalpindi: Nat. Publishing House. ISBN 0-7101-0104-X
8. Treadgold, Warren. (1997). A History of the Byzantine State and Society. Stanford, California: Stanford University Press. ISBN 0-8047-2630-2.
9. Muḥammad ibn Isḥāq ibn Yasār ibn Khiyār. (750). Sirah Rasul Allah.
10. Aḥmad ibn Yaḥyā ibn Jabir al-Balādhurī. (9. Yüzyıl). Kitab Futuh al-Buldan (Book of the Conquest of the Lands).
11. Muhammad ibn Jarir al-Tabari. (915). History of the Prophets and Kings.
12. Donner, Fred McGraw. (1981). The Early Islamic Conquests, Princeton: Princeton University Press. ISBN 0-691-05327-8
13. Aḥmad ibn Yaḥyā ibn Jabir al-Balādhurī. (9. Yüzyıl). Kitab Futuh al-Buldan (Book of the Conquest of the Lands).
14. Muhammad ibn Jarir al-Tabari. (915). History of the Prophets and Kings.
15. Muḥammad ibn Isḥāq ibn Yasār ibn Khiyār. (750). Sirah Rasul Allah.
16. Theophanes the Confessor. (810–815). Chronographia.
17. Kennedy, Hugh Nigel. (2006). The Byzantine And Early Islamic Near East, Ashgate Publishing. ISBN 0-7546-5909-7
18. Akram, Agram Ibrahim. (2004). The Sword of Allah: Khalid bin al-Waleed: His Life and Campaigns (Third Edition), Islamabad: Mr. Books. s. 425. ISBN 0-19-597714-9
19. Nicolle, David (2006). Yarmuk AD 636: the Muslim conquest of Syria. 5th impression. Colchester: Osprey. ISBN 978-1-85532-414-5.
20. Ibn Ishaq Vol. 3. s. 75.
21. Kaegi 1995, s. 273.
22. Akram 2004, s. 426.
23. Runciman 1987, s. 17.
24. Runciman 1987, s. 96.
25. Regan 2003, s. 167.
26. W. Wright, Catalogue Of Syriac Manuscripts In The British Museum Acquired Since The Year 1838, 1870, Part I, Printed by order of the Trustees: London, No. XCIV, pp. 65-66. This book has been recently republished in 2002 by Gorgias Press.
27. Th. Nöldeke, “Zur Geschichte Der Araber Im 1, Jahrh. d.H. Aus Syrischen Quellen”, Zeitschrift Der Deutschen Morgenländischen Gesellschaft, 1876, op. cit., pp. 79-82.