Richter ölçeği

Richter ölçeği ya da yerel magnitüd ölçeği, sismolojide kullanılan, dünya genelinde meydana gelen depremlerin aletsel büyüklüklerini ve sarsıntı oranını (magnitüd, İngilizce: magnitude) belirleyen ve sınıflara ayıran uluslararası ölçüm birimidir. Günümüzde, özellikle büyük ölçekli depremlerde, moment magnitüd ölçeği, Richter'in (Rihter) yerini almıştır.^[1]

Tarihçe

1970'lerde Charles Francis Richter

Bu ölçek, 1935 senesinde Charles Francis Richter ve Beno Gutenberg tarafından Kaliforniya Teknik Enstitüsünde (California Institute of Technology) tasarlanıp ilk olarak M_L-ölçeği (yerel magnitüd İngilizce: Magnitude Local) olarak isimlendirilmiştir.

Amerikan Sismoloji Derneği Bülteninde (Bulletin of the Seismological Society of America) "Bir aletsel deprem büyüklük ve sarsıntı oranı ölçeği" isimli (An instrumental Earthquake Magnitude Scale) bilimsel yayında, Charles Francis Richter'in ilk defa K. Wadati'nin 1931'de yayımladığı, "bir aletsel deprem ölçeği" fikrini Kaliforniya'da meydana gelen depremlerde uyguladığı belirtilmiştir.

Açıklaması

Deprem büyüklük ölçeği teorik olarak yukarıya doğru sınırsız olsa da, bilim insanlarına göre, bir jeolojik levhanın jeolojik enerji potansiyelinin 9,5 büyüklüğünü geçemeyeceği düşünülür. Açıklama olarak şu nokta öne sürülür: Her jeolojik levhada, zaman geçtikçe farklı derecelerde ve zamanlarda tektonik hareket ile jeolojik enerji potansiyeli artmaktadır. Bu artış, levhalar rahat ve serbest şekilde hareket edemediklerinden, itici, çekici vb. kuvvetlerin levhalarda jeolojik enerji olarak saklanmasından, bir başka deyişle, potansiyel enerji birikmesinden doğar. Deprem, jeolojik potansiyel enerjinin levhalarda daha fazla saklanamaması sonucu oluşur; böylece, levhanın en zayıf noktasından ani hareketle jeolojik enerji potansiyeli doğal yoldan azalır. Buna göre, dünyadaki mevcut jeolojik levhaların hiçbiri 9,5 üzeri büyüklükte deprem oluşturacak jeolojik enerji potansiyeline sahip değildir.

Richter ve Mercalli Deprem Büyüklük/Şiddet Ölçeği
Richter'e göre büyüklük	Mercalli'ye göre şiddet	Hissetme ve Etkiler	Enerji		Oluşma sıklığı
			Ton TNT güç eşitliği	Joule enerji eşitliği
0 ile 1,9	I	Sadece özel sismik aletler sayesinde ölçülür.	0,001–0,7	(4..4000)${\displaystyle \cdot }$106	günde yaklaşık 8.000 kez
2 ile 2,9	II	Hareket etmeyen insanlar tarafından hissedilebilir. Serbest asılı lamba vb. cisimler hafif sallanabilir.	1–22	(4..90)${\displaystyle \cdot }$109	günde yaklaşık 1.000 kez
3 ile 3,9	III	Az sayıda insan tarafından hissedilebilir. Hafif sarsıntılar bir pencere önünden geçen bir kamyonu andırır. Yan yana duran cam bardaklar hafif titreyebilir.	30–700	(0,1..3)${\displaystyle \cdot }$1012	yılda 49.000 kez
4 ile 4,9	IV ile V	Çoğu sayıda insan hisseder. Serbest asılı lamba vb. cisimler görülecek şekilde sallanmaya başlar. Bardak, tabak vb. takırdamaya başlar. Park vaziyetinde arabalar hafif sallanır. Çok hafif zararlar meydana gelebilir.	(1–22)${\displaystyle \cdot }$103 (ufak çaplı Atom bombası)	(4..90)${\displaystyle \cdot }$1012	yılda 6.200 kez
5 ile 5,9	VI	Korku ve paniğe neden olabilir. Birçok insan aniden ev ve kapalı mekânları terk eder. Kötü inşa edilmiş binalarda büyük hasarlar meydana gelebilir. Duvarlarda çatlamalar olabilir. Yaralanmalar meydana gelebilir	(30–700)${\displaystyle \cdot }$103 (orta çaplı Atom bombası)	(0,1..3)${\displaystyle \cdot }$1015	yılda 800 kez
6 ile 6,9	VII ile IX	Korku ve paniğe neden olma olasılığı vardır. Hareket vaziyetindeki araba içinde hissedilebilir. 160 km içindeki binalarda hasarlar oluşturabilir ve çökmeler meydana gelebilir. Yaralanmalar ve ölümler olabilir. Sahil bölgelerinde tsunami olabilir.	(1–22)${\displaystyle \cdot }$106 (büyük çaplı Atom bombası)	(4..90)${\displaystyle \cdot }$1015	yılda 120 kez
7 ile 7,9	X ile XI	Korku ve paniğe neden olma olasılığı yüksektir. Daha geniş alanlarda ağır tahribata neden olur. Binalarda hafif, orta, ağır derecelerde hasar oluşma ihtimali yüksektir, çökmeler meydana gelebilir. Toprakta yarıklar oluşur. Ölümler ve yaralanmalar olur. Sahil bölgelerinde büyük tahribat gücü taşıyan tsunami olabilir.	(30–700)${\displaystyle \cdot }$106 (Gök taşı 100–200 m)	(0,1..3)${\displaystyle \cdot }$1018	yılda 18 kez
8 ile 8,9	XII	Yüzlerce kilometrelik alanda büyük tahribata yol açar. Binalarda ağır hasara ve çökmelere yol açma ihtimali oldukça yüksektir. Büyük sayılarda yaralanmalar ve ölümler meydana gelebilir. Geniş sahil bölgelerinde 40 metreye yaklaşan tsunami olasılığı vardır.	(1–22)${\displaystyle \cdot }$109 (Gök taşı 250–700 m)	(4..90)${\displaystyle \cdot }$1018	yılda 1 kez
9,0 ve üstü	-	Binlerce kilometrelik alanda yıkıcıdır. Tektonik levhalarda kaymalar, kırılmalar meydana gelir. Sahil şeritleri deniz seviyesi altına batabilir veya çıkabilir. Çok büyük sayılarda yaralanmalar ve ölümler meydana gelebilir.	-	-	20 yılda 1

Depremin enerji potansiyelinin hesaplanması

Enerji ve magnitüd arasındaki logaritmik bağlantı, aşağıdaki formül gereğince tahminen elde edilebilir:

${\displaystyle M=2+{\frac {2}{3}}\log _{10}W{\textrm {\quad veya\quad }}W=10^{{\frac {3}{2}}(M-2)}\,}$

M = magnitüd ve W = eşdeğer TNT ton bazında enerji

Richter ölçeği ile ölçülen en büyük depremlerden bazıları

• 1960 Şili depreminin büyüklüğü ilk dönemde sadece 8,6 M_L daha sonra ise (US Geological Surveys dahil) çeşitli araştırmalar sonucu 9,5 M_w olarak tespit edilmiştir.
• 27 Mart 1964 Prince William Sound, Alaska depremi 9,2 M_L büyüklüğündedir.
• 24 Aralık 2004 Sumatra depreminin büyüklüğü 9,5 M_L büyüklüğündedir.
• 11 Mart 2011 Japonya depremi 9,0 M_L büyüklüğündedir.

Ayrıca bakınız

• Moment magnitüd ölçeği

Kaynakça

1. "Richter scale | Seismology, Earthquake Magnitude & Intensity | Britannica". www.britannica.com (İngilizce). 19 Mayıs 2023. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023.