Loading AI tools
1816'daki kıtlık Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Yaz Yaşanmayan Yıl, Yazsız Yıl, Yazı Olmayan Yıl veya Yoksulluk Yılı gibi isimlerle de bilinen 1816 yılında ortalama küresel sıcaklıkların 0.4–0.7 °C (0.7–1.3 °F) düşmesine neden olan ciddi iklim anormallikleri yaşanmıştır.[1] Bu durum sonucu Kuzey Yarımküre boyunca büyük gıda sıkıntıları yaşanmıştır.[2]
Kanıtlar, anomalinin ağırlıklı olarak, Hollanda Doğu Hint Adaları'ndaki Tambora Dağı'nın 1815 patlaması sonucu ortaya çıkmış volkanik bir kış olayı olduğunu ve belki de Filipinler'deki Mayon'un 1814'te patlaması ile daha da kötüleştiğini göstermektedir. Dünya, 14. yüzyılda başlayan küresel soğuma dönemine girmişti. Bugün Küçük Buz Devri olarak bilinen olay Avrupa'da zaten ciddi tarımsal sıkıntıya neden olmuştu. Küçük Buz Devri'nin var olan soğuması, Küçük Buz Devri'nin yakınında meydana gelen Tambora'nın patlamasıyla daha da kötüleşti.[3]
Yaz Yaşanmayan Yıl, tarımsal bir felakettir. Tarihçi John D. Post, bunu "Batı dünyasındaki son büyük geçim krizi" olarak nitelemiştir.[4][5] 1816 yılının iklim sapmaları, New England, Atlantik Kanada ve Batı Avrupa'nın bir bölümünde daha fazla etkiye sahip olmuştur.
1816 ilkbaharında ve yazında, Doğu Amerika Birleşik Devletleri'nin bir bölümünde kalıcı "kuru sis" görüldü. Sis kızıl bir renge büründü ve güneş ışığını donuklaştırdı, böylece güneş lekeleri çıplak gözle görülebilir bir hâl aldı. Var olan "sis", ne rüzgâr ne de yağmurla dağılıyordu. "Stratosferik sülfat aerosol örtü" olarak nitelendirilmektedir.[6]
Hava, uzun kışlara alışkın olanlar için bir sıkıntı değilken asıl sorun, hava koşullarının mahsul ve dolayısıyla yiyecek ve yakacak arzı üzerindeki etkilerinden kaynaklanmaktaydı. İyi yıllarda bile tarımın elverişli olmadığı yüksek rakımlı yerlerde iklimin daha soğuk bir hâl alması tarımı olumsuz etkiledi. Mayıs 1816'da meydana gelen don; Massachusetts, New Hampshire ve Vermont'taki yüksek rakımlı yerler ile New York'un kuzeybatısındaki pek çok mahsulün ölmesine neden oldu. 6 Haziran'da Albany, New York ve Dennysville, Maine'e kar yağdı.[7] Cape May, New Jersey'de, Haziran sonlarında art arda beş gece don olayı bildirildi ve bu da büyük ölçüde ekinlere zarar verdi.[8]
Birçok kişi bu durum hakkında yorum yaptı. Cummington, Massachusetts'teki Sarah Snell Bryant, günlüğüne "Çağdışı Hava" yazdı.[9]
New Lebanon, New York yakınlarındaki Shaker mezhebine ait Aile Kilisesi'nde Nicholas Bennet, Mayıs 1816'da "Hepsi dondu." ve tepeler "kış gibi çorak" diye yazdı. Mayıs ayında sıcaklıklar neredeyse her gün daha düşmeye başladı. Toprak, 9 Haziran'da dondu. 12 Haziran'da Shaker üyeleri, soğuktan yok olan ekinleri yeniden ekmek zorunda kaldılar. 7 Temmuz'da hava oldukça soğudu ve hiçbir şey gelişmez oldu. Berkshire Tepeleri, 23 Ağustos'ta tekrar dondu.[10]
Temmuz ve Ağustos aylarında Pennsylvania'nın kuzeybatısından güneye kadar göl ve nehirlerde buzlanma görüldü. Don olayı, 20 ve 21 Ağustos tarihlerinde Virginia'nın güneyine kadar uzandı.[11] Hızlı, hareketli sıcaklık salınımları oldukça yaygın bir hâl almıştı. Donmaya yakın olan hava sıcaklıkları saatte 95 °F (35 °C) dereceye kadar yükseliyor ve böylece sıcaklık bazen normal ya da normal yaz sıcaklıklarının üstünde geri gelmiş oluyordu. Monticello'da çiftlik ve başkanlıktan emekli olan Thomas Jefferson, onu borca sürükleyecek olan mahsullerindeki başarısızlığına devam etti. 13 Eylül'de bir Virginia gazetesi, "Soğuğun yanı sıra kuraklığın da umutları söndürdüğünü" ve mısır mahsullerinin üçte ikisi ile yarısının yetersiz olacağını bildiren bir yazı yazdı.[12]
Soğuklar ve şiddetli yağışlar, İngiltere'de ve İrlanda'da hasadın yok olmasına neden oldu. Galler'deki aileler, yiyecek dilenmek için uzun yollar aşmaya başladı. Buğday, yulaf ve patates hasadının verimsiz olmasından sonra meydana gelen kıtlık, Kuzey ve Güneybatı İrlanda'da yaygın bir hâl aldı. Almanya'da kriz şiddetliydi, gıda fiyatları hızla yükseldi. Sorunların nedeni bilinmediğinden, tahıl piyasaları ve pastaneler önünde gösteri yapan insanlar ile doldu ve daha sonra isyanlar, kundaklama ve yağmalama birçok Avrupa kentinde meydana geldi. Bu, 19. yüzyıl Avrupa'nın en kötü kıtlığıydı.[13]
Etkisi geniş bir alana yayılarak kışın ötesine geçti. Batı İsviçre'de, 1816 ve 1817 yazları o kadar soğuktu ki Val de Bagnes'deki Giétro Glacier'in dibinin altında bir buz barajının oluştuğu söylendi. Mühendis Ignaz Venetz'in büyüyen göleti boşaltma çabalarına rağmen buz barajı Haziran 1818'de korkunç bir şekilde çöktü.[14]
Çin'de soğuk hava, özellikle kuzeyde ağaçları, pirinç mahsullerini ve hatta Asya mandalarının ölümüne sebep oldu. Taşkınlar kalan bitkileri yok etti. Muson sezonu bozuldu ve Yangtze Vadisi'nde aşırı sele dönüştü. Hindistan'da gecikmiş yaz musonu, şiddetli yağışlara neden oldu ve böylelikle kolera, Bengal'deki Ganj yakınındaki bir bölgeden Moskova'ya kadar yayılmaya başladı.[15] 1782-1788 yılları arasındaki soğuk hava ile ilgili Büyük Tenmei kıtlığından sonra dikkatli olmaya çalışan Japonya'da mahsuller soğuktan hasar gördü fakat mahsullerdeki hasar resmî olarak belirtilmedi ve hava nüfus üzerinde olumsuz etkiler gösterdi.[16]
Anormalliklerin, 5-15 Nisan 1815 tarihleri arasında Endonezya'daki Sumbawa adasındaki[18] Tambora Dağı'nın volkanik patlaması yüzünden meydana geldiği düşünülmektedir.[19][20] Patlama, en az 100 km3 (24 cu mi) alanda etki göstermesiyle volkanik patlama endeksi (VEİ) sıralamasında 7. sırada yer aldı. MS 180'deki Hatepe patlamasından bu yana dünyanın en büyük patlaması sayılmaktadır.
Bu dönemde meydana gelen (en az 4 VEI'ye sahip) diğer büyük volkanik patlamalar şunlardır:
Bu patlamalar önemli miktarda atmosferik toz oluşturdu. Büyük bir volkanik patlamadan sonra meydana geldiği gibi stratosferden daha az güneş ışığı geçtiğinden sıcaklıklar dünya çapında düştü.[21]
Berkeley Earth Yüzey Sıcaklığı'nın 2012 analizine göre, 1815 Tambora patlamaları, yeryüzünün ortalama arazi sıcaklığının yaklaşık 1 °C düşmesine neden oldu. 1812-1814 patlamalarından daha düşük sıcaklık düşüşleri kaydedildi.[22]
Bu süre ayrıca, Aralık 1810'dan Mayıs 1823'e kadar uzanan Dalton Minimum, özellikle 6. Güneş Çevrimi sırasında meydana geldi. Bu dönemde güneş parlaklığının olmaması, volkanik tozdan gelen atmosferik donukluk yüzünden daha da kötüleşti.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
