Uzay taşıtı dışı etkinlik
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Uzay taşıtı dışı etkinlik, ("Extra-vehicular activity" (EVA) - "Araç dışı etkinlik") ya da Uzay gemisi dışı etkinlik; Dünya'nın atmosferinin ötesinde yani Dünya dışı olarak nitelenen uzay boşluğu ya da uzayın herhangi bir yerinde boşlukta bir astronot veya kozmonot tarafından yapılan herhangi bir etkinliği anlatan terim. Sıklıkla kullanılan dünya yörüngesindeki bir uzay gemisi veya uzay istasyonunun dışında uygulanan uzay yürüyüşünü tanımlamak için kullanılır. EVA daha çok uygulanması gereken teknik yöntemler bütününü tanımlamak için kullanılır. Uluslararası Uzay İstasyonu için gerçekleştirilen istasyon dışı teknik görevler gibi. Ama aynı zamanda Ay yüzeyi keşfi için de kullanılır ("Ay yürüyüşleri..." gibi).
1962-1972 arası Apollo programı Amerikalı 6 astronot tarafından gerçekleştirildi. Bu görevlerin son üçünden her birinde, ayrıca dünyaya dönüş görevinde astronotların görevleri en az bir Araç Dışı Etkinlik (Extra-vehicular Activity - EVA) içerir. Amerikalı astronotlar ayrıca ABD'nin ilk Uzay Laboratuvarı olan Skylab'ın arızasını onarmak için 1973 yılında bu usulü (EVA Procedure) kullanmıştır. Bu yöntemde astronot ayakta durur pozisyonda uzay aracından ayrılmadan durur (Canadarm robotik kolu ile veya bir halat ile uzay aracına bağlıdır). Çevresel destekle uzay giysisi içinde İnsanlı Manevra Ünitesi ile araca tamamen bağlıdır.
NASA mühendisleri, 1960'ların başlarında Apollo programı kapsamında Aya insan gönderme tasarısını gerçekleştirebilmek için bir dizi yöntem geliştirdiler. Çünkü astronotlar, bilimsel deneyler gerçekleştirmek amacıyla ay örnekleri toplamak için uzay aracından ayrılmak zorundaydı. Bunu desteklemeleri ve diğer Apollo hedeflerine ulaşabilmeleri, ayrıca Gemini programı için uzay dışında çalışmaları ve yeteneklerini geliştirmeleri gerekmekteydi. Ancak, Sovyetler Birliği insanlı uzay uçuşlarında bilgi ve tekniğini ilerleterek rakip oldu. Nikita Kruşçev önderliğindeki Sovyet Komünist Partisi, Vostok adlı uzay aracının geri dönüş emrini verdi. Bu Gemini ve Apollo ile rekabet edebilmek içindi. İlk insanlı Gemini'den önce Sovyetler iki Vostok kapsülünü uzaya gönderdi.[1]
Sovyetler'in aviyonik teknolojisi ABD'nin teknolojisi kadar gelişmiş değildi. Bu yüzden, Vostok kabini açık bir kapı vasıtasıyla basınçsız bırakılamazdı. Aksi takdirde hava soğutmalı elektronikler ısınmış olurdu. Bu nedenle, Sovyet kozmonot bir uzay yürüyüşünü gerçekleştirmeden önce bir dış hava kilidi vasıtasıyla kapak açıkken uzay aracına girer ve çıkar. Bunun aksine, geçiş bölmesinde iki büyük kapaktan biri açıldığı zaman kabin uzay vakumuna maruz kalacak şekilde Gemini kapsulü'nün aviyoniği tasarlanmıştır. Böylece NASA tasarımında hava kilidine gerek kalmadı. Her iki uzay yürüyüşünde de astronot ve kumanda pilotu vardı.[1]
Uzaya ilk uyduyu ve insanı gönderen Sovyetler, 18 mart 1965 tarihinde ilk uzay gemisi dışı etkinlik deneyimi ile yine hayretle karşılandılar (genelde uzay yürüyüşü olarak ifade edilir). Vostok 2 uzay aracı ile gerçekleştirilen bir görevde uzay aracı dışında 12 dakika boyunca Aleksey Leonov tarafından gerçekleştirildi. Uzay aracı dışında Aleksey Leonov, 15,5 metre (50.7 ayak) halatları çekmekten başka kendi hareketlerini kontrol etmenin bir anlamı yoktu. Uçuştan sonra, o bunun çok kolay olduğunu iddia etti. Ama onun uzay giysisi iç basınca karşı balonlaşmış idi. Göğsüne takılan kamera ile deklanşörü aktivite edemeyecek kadar sertleşmişti. Onun uzay yürüyüşü sonunda, elbisenin yapıldığı malzemenin sertleşmesi ciddi sorunlara neden oldu. Leonov, şişmiş elbiseyle hava kilidini geçerek kapsüle tekrar girdi. Çapı 1.21 metre (3.96 ayak) uzunluğu 2.51 metre (8.25 ayak). Yürüyüşünden sonra, önce yanlış hava kilidine girdi ve yanlara takıldı. Elbisesindeki basıncı azaltmaksızın geri gelemezdi. Kapaktan geçememe ve basınç rahatsızlığı riski vardı. Bu zamana 12 dakika daha eklendi ve çaba sarf etmesinden dolayı ısısı 1.8 derece yükseldi. Sovyetler'in başka bir araç dışı etkinliğinden önce neredeyse dört yıl geçecekti. Leonov'un karşılaştığı sorunlar ve bu gibi ağırlıksız ortamdaki çalışmalarda karşılaşılan sorunlar Soğuk Savaşın sona ermesinden sonraya kadar basına açıkça yansıtılmamış kamuoyundan gizlenmiştir.[1]
İlk Amerikan uzay yürüyüşü Edward H. White tarafından 3 haziran 1965 tarihinde yapıldı.
 |
 |
 |
 |
İlk uzay yürüyüşünü, kozmonot Aleksey Leonov'un yer aldığı, insanlara hatırlatmak için birçok Doğu Bloku ülkesinde hatıra pulları yapıldı. Sovyetler Birliği zamanında Vostok uzay aracının diyagramları ve resimleri dağıtılmadı. Pullardaki uzay gemisi tasvirleri tamamen kurgusal çizimlerdi.
Amerikan Posta Servisi 1967'de, "Uzaydaki başarılar" temalı mühründe elde edilen başarıları yayınladı. Astronot Edward White ile birlikte, Gemini 4'ü yörüngede gösterirkenki yayını.
 |
 |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.