Tzkarostavi Köyü Kilisesi

Tzkarostavi Köyü Kilisesi, Tzkarostavi Küçük Kilisesi (Gürcüce: წყაროსთავის მცირე ეკლესია) olarak da bilinir, tarihsel Cavaheti bölgesinde, günümüzde Ardahan ilinin Çıldır ilçesine bağlı ve eski adı Tzkarostavi olan Öncül köyünde Orta Çağ'dan kalma Gürcü kilisesidir. Köydeki piskoposluk kilisesi olan Tzkarostavi Kilisesi'den dolayı "Küçük Kilise" olarak anılır.^[1]

Tzkarostavi Köyü Kilisesi

Tzkarostavi köyünün eski kilisesinden kalan bölüm
Konum	Öncül, Çıldır
Koordinatlar	41°14′24″K 43°09′53″D
Mimari
Mimari tür	Kilise
Mimari biçim	Gürcü mimarisi
Tamamlanma	Orta Çağ
Özellikler
Malzemeler	Dolgu duvar, kesme taş

Tarihçe

Kilisenin ve kilisenin bulunduğu köyün adı olan Tzkarostavi (წყაროსთავი), Gürcüce bir yer adı olup "pınar başı" anlamına gelir. Nitekim Gürcü tarihçi ve arkeolog Ekvtime Takaişvili, Tzkarostavi Kilisesi aşağısında gür bir pınarın olduğunu, vadi boyunca akarak Kura Nehri'ne katıldığını yazmıştır.^[2] Çok eski bir yerleşim olan Tzkarostavi köyü, 16. yüzyılın ikinci yarısında Osmanlıların eline geçmiştir. 1595 tarihli ve Defter-i Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan adli Osmanlı tahrir defterine göre, köyün nüfusu, tamamı Hristiyan olan 40 haneden oluşuyordu.^[3] Köyün kilisesi o dönemden kalmış olmalıdır.

Mimari

Büyük ölçüde yıkılmış olan köy kilisesi, dolgu duvar tekniğiyle inşa edilmiş tek nefli bir yapıdır. Duvarlar gri renkli kesme taşlarla kaplanmıştır. Duvarların alt kısmında büyük ölçekli taşlar kullanılmıştır. Bu yapıdan geriye yumurta şeklindeki yarı yuvarlak apsis kalmıştır. Apsis kilisenin ana kısmından pilasterlerle ayrılmıştır. Üç yivli başlıkları bulunan bu pilasterlerden sadece kuzey taraftaki günümüze kalmıştır. Kilisenin girişinin batıda olduğu kalıntılardan anlaşılmaktadır. Kilisenin çatı kemeri yarım daireden çok yumurta şeklini andırmaktadır.^[1]

Kaynakça

1. 2014 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2014 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები), Tiflis, 2015, s. 52. 11 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-0-7362-5
2. Ekvtime Takaişvili, Kafkasya Arkeolojisi Materyalleri (Материалы по археологии Кавказа), Moskova, 1909, s. 45-51.
3. "Mufassal-i Vilayet-i Gürcistan (Osmanlıca ve Gürcüce), yayımlayan: Sergi Cikia, Tiflis, 1941-1958, 3. cilt; III. Cilt, s. 414". 15 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2023.