Taşköprü, Şavşat

Taşköprü, Artvin ilinin Şavşat ilçesine bağlı bir köydür.

Taşköprü
Köy
Artvin'in Türkiye'deki konumu
Taşköprü Taşköprü'nün Artvin'deki konumu
Ülke	Türkiye
İl	Artvin
İlçe	Şavşat
Coğrafi bölge	Karadeniz Bölgesi
İdare
• Yönetici	Muhtar[1] İhtiyar heyeti[1]
Rakım	1.348 m
Nüfus  (2021)
• Toplam	225
Zaman dilimi	UTC+03.00 (TSİ)
İl alan kodu	0466
İl plaka kodu	08
Posta kodu	08700

Tarihçe

İphreuli köyündeki kale. Fotoğraf: Nikolay Marr, 1904. Fotoğraf Nikolay Marr'ın 1904 tarihli gezisinin notları olan Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (1911; Petersburg, Rusça; Gürcüce baskısı 2015, Batum) adlı kitaptan alınmıştır.

Taşköprü köyünün eski adı İphreuli'dir. Gürcüce bir yer adı olan İphreuli'nin (იფხრეული), bir eğrelti otu türünün yöresel adı olan “iphri” (იფხრი) ya da “iphvri” (იფხვრი) kelimesinden türemiş olduğu tahmin edilmektedir.^[2] Bu yer adı Türkçeye İphrevul şeklinde girmiştir.^[3]

İphreuli köyü, Orta Çağ'da Gürcistan'ı oluşturan bölgelerden biri olan Şavşeti'de yer alır. Nitekim Osmanlılar bu bölgeyi ve köyü 16. yüzyılın ortalarında Gürcülerden ele geçirmiştir. Köyün sınırları içinde bulunan kale, klise ve daran kalıntıları bu dönemden kalmış olabilir.^[4]

İphreuli, 1835 tarihli Osmanlıca nüfus defterine göre Çıldır Eyaleti'ne bağlı İmerhev sancağının köylerinden biriydi. Osmanlı idaresinin askere alma ve vergi salma amacıyla sadece erkek nüfusunu tespit ettiği bu tarihte köyde 34 hanede 171 erkek yaşıyordu. Erkek sayısı kadar kadın eklenince, İphreuli köyünün toplam nüfusunun yaklaşık 342 kişiden oluştuğu ortaya çıkar.^[5]

İphreuli köyü, uzun süre Osmanlı egemenliğinde kaldıktan sonra, 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'nın ardından imzalanan Berlin Antlaşması uyarınca Osmanlı Devleti tarafından Rusya'ya bırakıldı. Rus idaresinin "İphruhul" (Ипхрухул) olarak kaydettiği köy, Artvin sancağının Şavşet-İmerhevi kazasına bağlı Tzkalsimeri nahiyesinin dört köyüden biriydi. Bu sırada köy "İvet" (Иветъ) ve "İmnadzelar" (Имназеларъ) mahallelerini kapsıyordu. İvet mahallesinde 28 hane, İmnadzeler mahallesinde de 28 hane bulunuyordu. İphreuli 96 hanede, 311'i erkek ve 324'ü kadın olmak üzere, 635 kişi yaşıyordu. Bir hane hariç İphreuli köyünün nüfusu Gürcülerden oluşuyordu. Bir hanede yaşayan 7 kişi ise Türk olarak kaydedilmiştir.^[6]

Rus idaresi sırasında, 1890'ların bölgeyi başında gezen Zakaria Çiçinadze köyün adını İprhevi (იფრხევი], 1904 yılında gezen Nikolay Marr ise İphreuli (იფხრეული) biçiminde yazmıştır. Zakaria Çiçinadze İphreuli'yi İmerhevi'de Gürcücenin konuşulduğu köyler arasında saymıştır. Çiçinadze, köyün eski beyinin Savarsamidze (სავარსამიძე) soyadını taşıdığını, bu adın Kartlis Tshovreba ile Amiran Darecaniani adlı eski Gürcü kaynaklarında geçtiğini yazmıştır.^[7][8] Köyde bugün de kullanılan Kokotasdziri (კოკოტასძირი), Gora (გორა), Kvabliani (ქვაბლიანი) gibi Gürcüce mevki adları da buranın bir Gürcü köyü olduğuna işaret etmektedir.^[9]

İphreuli köyü, Birinci Dünya Savaşı'nın sonlarında Rusların bölgeden çekilmesinin ardından Gürcistan'ın sınırları içinde kaldı. 7 Mayıs 1920 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla Sovyet Rusya, Artvin sancağını Gürcistan'ın bir parçası olarak tanıdı. Ancak Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı işgali sırasında Sovyet Rusya ile Ankara Hükümeti arasında 16 Mart 1921 tarihinde imzalanan Moskova Antlaşması'yla İphreuli köyünü de kapsayan Artvin bölgesi Türkiye'ye bırakıldı.^[10][11]

İphreuli köyü, 1922 yılında Artvin livasında yapılan nüfus tespitinde Artvin livasının Şavşat kazasına bağlı İmerhev nahiyesinin köylerinden biriydi. Köydeki 75 hanede, 272'si kadın ve 271'i erkek olmak üzere, 543 kişi yaşıyordu. Bu tespitte de köyünün nüfusu Gürcü olarak kaydedilmiştir.^[12] İphreuli veya İphrevul Türkçe olmadığı için köyün adı 1925 yılında Taşköprü olarak değiştirilmiştir.^[13] Taşköprü köyü, 1940 genel nüfus sayımında Çoruh vilayetinin Şavşat kazasının Meydancık nahiyesine bağlıydı ve nüfusu 809 kişiden oluşuyordu.^[14] 1965 yılında ise köyde 808 kişi yaşıyordu ve bu nüfus içinde 330 kişi okuma yazma biliyordu.^[15]

15 Aralık 1993 tarihinde Meydancık (Diobani) köyü ile Balıklı (Tskalsimeri), Mısırlı (İveti) ve Taşköprü (İphrevi) köyleri birleştirilerek Meydancık Belediyesi kuruldu^[16][17] ve Taşköprü bu belediyeye bağlı bir mahalleye dönüştü. Ancak, Meydancık'ın belediye statüsü 2013 yılında sona erdi^[18] ve Taşköprü yeniden köy statüsü aldı.

Taşköprü köyünde Parehi Kalesi olarak bilinen bir adet kale, megalit bir yapı ve kilise kalıntıları, kemerli bir köprü ve bir kule günümüze ulaşmıştır.^[19]

Coğrafya

Taşköprü, Artvin il merkezine 98 km, Şavşat ilçe merkezine 33 km uzaklıktadır.

Nüfus

Yıllara göre köy nüfus verileri
2021	219[20]
2020	225[20]
2019	232[20]
2018	245[20]
2017	245[20]
2016	263[20]
2015	271[20]
2014	244[20]
1990	574[21]
1985	652[22]
1980	791[23]
1922	543[24]

Kaynakça

1. "5393 sayılı Belediye Kanunu" (PDF). mevzuat.gov.tr. 3 Temmuz 2005. s. 3. 1 Haziran 2024 tarihinde kaynağından (pdf) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2024. Madde 9- Mahalle, muhtar ve ihtiyar heyeti tarafından yönetilir.
2. ""İphreuli" - Tao-Klarceti". 12 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
3. Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 20 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
4. " ტაო-კლარჯეთის ძეგლების 2015 წლის საკვლევი ექსპედიციების ანგარიშები" (2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları), Tiflis, 2016, s. 61-62. 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
5. Hasan Hüseyin Alemdar - Çıldır Eyaleti İmerhev Sancağı 2771 Numaralı Nüfus Defteri’nin Çevirisi ve Değerlendirmesi, Rize, 2020, s. 139-144. 15 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksek lisans tezi
6. "Свод статистических данных о населении Закавказскаго края, извлеченных из посемейных списков 1886 г. (Transkafkasya Bölgesinin Nüfusuna Dair 1886 Yılı Aile Listelerinden Edinilmiş istatistik Verilerin Özeti), Tiflis, 1893, Sıra no: 1471". 11 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.
7. "Zakaria Çiçinadze, Müslüman Gürcüler ve Gürcistan'daki Köyleri (Gürcüce), Tiflis, 1913, s. 295" (PDF). 19 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Nisan 2022.
8. Niko Mari, Şavşeti ve Klarceti Gezi Günlükleri (Gürcüce), Batum, 2015 (Birinci basım: 1911, Petersburg, Rusça), s. 173 9 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-434-11-2.
9. 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 186 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9.
10. ""Российско-грузинский договор 07.5.1920 г. (полный текст и карта) - один из многих нарушенных Кремлем" / "07.5.1920 tarihli Rus-Gürcü Anlaşması (tam metin ve harita) Kremlin Tarafından İhlal Edilen Birçok Anlaşmadan Biridir"". 11 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
11. "Mustafa Kemal Atatürk, Nutuk, İstanbul, 1969, 3 Cilt, 2. cilt s. 489". 8 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2023.
12. "Nurşen Gök, "Artvin Livası'nın Anavatan'a Katılışı Sırasındaki Durumuna İlişkin Belgeler", Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı: 41, Mayıs 2008, s. 89-104" (PDF). 26 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021.
13. "Muvahhid Zeki, Artvin Vilayeti Hakkında Malumat-ı Umumiye, 1927, s. 161". 29 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mayıs 2021.
14. 1940 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1946, s. 169.
15. 1965 Genel Nüfus Sayımı, Ankara, 1968, s. 89.
16. "Belediye Kurulmasına Dair Kararlar" (PDF). Resmî Gazete. 17 Aralık 1993. 9 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mayıs 2021.
17. Taner Artvinli, Artvin Yer Adları Sözlüğü, İstanbul, 2013, s. 143, ISBN 9786055708856.
18. "İşte Kapatılacak 559 Belde !". kamudan.com. 10 Ekim 2012. 27 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2020.
19. 2015 Yılı Tao-Klarceti Tarihi Eserleri Araştırma Gezisi Sonuçları (Gürcüce), Tiflis, 2016, s. 61-62 6 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 978-9941-9123-9-9
21. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1991). "1990 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 19 Şubat 2020.
22. Başbakanlık Devlet İstatistik Enstitüsü (1986). "1985 Genel Nüfus Sayımı İdari Bölünüş" (PDF). sehirhafizasi.sakarya.edu.tr. 19 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Şubat 2020.

Dış bağlantılar

• Taşköprü, Şavşat için uzaydan görüntü siteleri: Google, Yahoo, Microsoft