Tıva edebiyatı

Rusya Federasyonu'nun Sibirya Federal Bölgesi birimlerinden Tuva Cumhuriyetinde, Çin'in batısında Doğu Türkistan'a bağlı Altay İli'nde, Moğolistan'da Bayölke'nin Ak Sayan beldesinde yaşayan Tıvalar'ın sözlü ve yazılı edebiyat ürünleridir. Ayrıca Tıvalar gibi Türk halkları içinde geçen Duhhalar, Hoton Türkleri, Tukalar, Tohfalar'ın sözlü ve yazılı edebiyatları da aynı edebiyat sahası içindedir.

Türklerin milli alfabesi olan Orhun Alfabesinin kullanılmaması sonucu uzun bir dönem sözlü edebiyat görülür. 20. yüzyıla kadar yazılı bir Tuva edebiyatı ürünü pek görülmez. 20. yüzyılda kurulan Tuva Halk Cumhuriyeti (Tıva Arat Respublikazı) Tuva edebiyatına da canlılık katar. Çok sayıda Tuva edebiyatçısı yetişir.

Türkçenin dallarından Tuva Türkçesi ile yazılmış olan kitaplar 21. yüzyılda basılmaya başlamıştır. Genel olarak Tuva Cumhuriyeti başkenti Kızıl'da basılan ve çevre bölgelerde de (Abakan, Novosibirsk) nadir olsa da basılan Tuva Türkçesinde yazılmış veya içinde Tuva Türkçesini anlatan eserlerin çoğunluğunu roman, şiir, hikâye türünde edebi eserler ve akademik çalışmalar oluşturur.

İlk hikâye Sambukay'ın Sözü (Sambukay'nın Çugaazı) eseri 1930 yılında Şın gazetesinde yayınlanır. Sovyet tesirinin hissedildiği yıllarda halkın gelecekteki mutlu hayatı, halkların ortak kaderi ve kardeşliği, sosyalizmin erdemleri konuları eserlerde işlenir. 1940'lı yıllarda Salçak Toka'nın İşçi Sözü (Arattın Sözü) romanı yayımlanır. 1946 yılında yayın hayatına başlayan Ulug-Hem (Ulu Kem, Yenisey) adlı edebiyat dergisinde birçok Tıvalı yazarın eserlerini yayınlar. 1951970 yıllarında ise Yuriy Künzegeş, Stefan Sarıgoğul, Sergey Pürbü dönemin önemli edebiyatçılarıdır. 1970-1990 yılları arası roman türü eserlerde artış görülmüştür. Dönemin yazarları arasında Kızılenik Kudajı, V. Serenoğul ve yine Stefan Sarıgoğul'u görmekteyiz.

Örgül (2010) adlı tarihi konuda dramatik eser, yazarı: E. Mijit
Zoya Samdan tarafından 2005 yılında yazılan bir eser
Ünlü Türkbilimci Katanov'un yazdığı Tuva hakkında ilk ve en önemli bir kitap.

Ünlü şair A.Darjay’ın Hayatın Güzü (Nazın Küzü) adlı şiir kitabı
Ünlü şair A.Darjay’ın Yaşamın Zor Bozkırı adlı şiir kitabı
Çurttalganın şiriin şölü, Aleksandr Darjay şiir defteri
Hek-Davan. Çocuklar için masal türü şiirler
Еkii, Hünüm. Şülüktеr. çеçеn çugааlаr. оçulgаlаr- еkеr-ооl, kеçil-ооl. kızıl . (Tuvaca şiirler ve metinler) tıvаnınñ nоm ündürеr çеri, 2004. 264 sayfa
Çañgıs Önçüm-uyan ırım (hikayеlеr-şiirlеr) / Yuriy Kunzеgеş/ 2002 Kızıl / 224 sayfa

Tıva Yazarları18 Ocak 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.