Sinema El Kitabı

Sinema El Kitabı, 1964 yılında Elif Yayınları'ndan çıkan bu kitap, sinema yazarı Nijat Özön tarafından kaleme alınmıştır. Sinemanın tarihi, tekniği ve sanatı hakkında bilgiler vermektedir. Kitap siyah beyaz fotoğraflar ve çizimlerle desteklenmiştir. Kitabın sonunda kapsamlı bir dizini vardır.

Sinema El Kitabı

Kitabın kapağı
Yazar	Nijat Özön
Kapak sanatçısı	Said Maden
Ülke	Türkiye
Konu	Sinema
Tür	Başvuru Kitabı
Yayım	1964
Yayımcı	Elif Yayınları
Sayfa	344 sayfa
Sinema Dizisi: 3 serisi

Dilbilimci, sinema tarihçisi ve çevirmen Nijat Özön Ulus, Akis ve Türk Dili gibi çeşitli dergi ve gazetelerde sinemayla ilgili yazılar yazmaktaydı. Bu kitaptan önce de "Sinema Sanatı" (1957), Ansiklopedik Sinema Sözlüğü (1958) ve Türk Sinema Tariki (1962) adlı üç kitabı yayımlanmıştı.

Oldukça kapsamlı bir kitap olan "Sinema El Kitabı", sinemanın tekniğinden başlayarak, tarihine ve sanatına kadar her yönüyle ilgilenmektedir. Sonunda yer alan 40 sayfalık geniş dizin kitabın titiz bir inceleme ve çalışma sonucunda yazılmış olduğunu gösteriyor.

Dili

Türkiye'nin "ilk sinema tarihçisi" ve "ilk sinema bilimcisi" olarak anılan Nijat Özön aynı zamanda bir dilbilimciydi. 1964 yılında yazdığı bu sinema kitabında bugün bile yadırganabilecek ÖzTürkçe sözcüklere bolca yer vermişti. "Alet" yerine "aygıt", "kayıp" yerine "yitik", ayrıca "öznel", "nesnel" gibi sözcükler bugün artık yadırganmasalar da 1960'larda gündelik konuşma dilinde fazlaca yer etmemişlerdi. Özön, sinema tekniği ile ilgili terimlerin de mümkün olduğunca ÖzTürkçelerini kullanmayı seçmişti. Bunlardan "montaj" yerine kullanılan "kurgu", "animasyon" yerine kullanılan "canlandırma", "senkron" yerine kullanılan "eşleme" ve "audio-visuel" yerine kullanılan "görsel-işitsel" gibi bazıları günümüzde artık benimsenmiş olsalar da, "örtücü" (obtüratör), "bakaç" (vizör), "alıcı" (kamera), "düzlük" (plato), "doldurmalık" (kaset) halâ çok sık kullanılan sözcüklerden değillerdir.

Nijat Özön, sonraki yıllarda bütün bu ÖzTürkçe teknik terimleri ve diğer bazı dillerdeki karşılıklarını "Sinema Terimleri Sözlüğü" ve "Sinema ve Televizyon Terimleri Sözlüğü" gibi bazı kapsamlı başvuru kitaplarında toplamıştır.

Kitabın içeriği

Sinemanın başlangıcından kitabın yayımlandığı 1964 yılına kadar olan tüm tarihsel gelişmelerin ana hatlarıyla incelendiği, aynı zamanda sinemanın teknik ve sanatsal yönünün de irdelendiği bu kitapta yer alan konu başlıklarına göz atıldığında kitabın içeriği hakkıda bir fikir edinmek mümkün olacaktır. İçerik maddeleri sıralanırken kitapta kullanılan imlâya dokunulmamış, olduğu gibi buraya aktarılmıştır.^[1]

Birinci bölüm "SİNEMANIN TARİHİ"

1. Sinemanın ortaya çıkışı (1832-1895)

● Ağtabaka izlenimi ● Oyuncak-aygıtlar ● Sinemanın atası ● Karanlık kutu ● Fotoğraf ● Tüfekle resim avlıyanlar ● Gösterim denemeleri ● Tek kişilik sinema ● "Black Maria" ● Yarışı sinematograf kazanıyor

2. Sinemanın ilk yılları (1895-1908)

● Lumière'in filmleri ● Sinemanın büyücüsü ● İki yön ● Pathé'nin tekeli ● Türler zenginleşiyor ● Brighton Okulu ● Patent savaşı ● Amerikan filmleri

3. Sinemanın sanat oluşu (1908-1918)

● "Sanat filmi" ● Bölüklü filmler ●Fransız güldürü okulu ● Emile Cohl ve canlı-resim ● Tarihsel filmler ● Hollywood'un kuruluşu ● Plaj güzelleri ● Charlie S. Chaplin ● David-Wark Griffith

4. İlk Dünya Savaşından sonra sinema (1918-1923)

● Gerileyen sinemalar ● İsveç sineması ● Dışavurumculuk ● Alman gerçekçiliği ● Fransız izlenimciliği ● Hollywood'ta Avrupa etkisi ● Chaplin ve öbürleri ● At ve kılıç

5. Sessiz sinemanın altın çağı (1923-1928)

● "Öncü sinema" ● Almanya'da ● Amerikan sineması ● "Altına hücum" ● Sovyet sineması ● Sinema-göz ● Eisenstein ve "Potemkin" ● Sessiz sinemanın sonu

6. Sesli sinemanın ilk yılları (1928-1934)

● Ses sinemaya giriyor ● Ustaların kararsızlığı ● Operetler, gangster filmleri ● Güldürüler ● Fransız sinemasında gerileme ● Jean Vigo ● Öncü filmler ● Sovyetler'deki gecikme ● Alman sinemasının sonu

7. İkinci Dünya Savaşı sonuna kadar sinema (1934-1945)

● Amerikan sineması ● Yeni güldürü oyuncuları ● Fransız sinemasında canlanma ● İşgâl altında ● İngiliz sinemasının uyanışı ● İtalyan sinemasının uyanışı ● İşgâldeki Avrupa sinemaları ● SSCB'de yeniler

8. Savaştan sonra sinema (1945-1962)

● Değişen dünya ● Amerikan sineması ● Üç büyükler ● Savaş öncesinden kalanlar ● Welles, Hitchcock ● Chaplin ● Yitik kuşak ● Müzikli filmler ● Yeni kuşak ● İtalyan sinemasındaki atılış ● Rossellini ● De Sica ● Visconti ● Antonioni ● Fellini ● Öbür yenigerçekçiler ● Fransız sinemasındaki dalgalanma ● Direnme filmleri ● Carné'nin yeni dalgacılığı ● Renoir ● Savaş öncesinden sonraya ● İkinci sıradakiler ● Sıranın dışındakiler ● "Yeni dalga" ● Öncüler ●Ustalar ● Öbürleri ● İngiliz sinemasının yeniden doğuşu ● Reed'in biçimciliği ● Shakespeare uyarlamaları ● İngiliz güldürü okulu ● "Özgür Sinema" ● Sovyetler Birliği'nde "buz çözümü" ● Eskiler ve yeniler ● Japon sineması ● Batı Avrupa'da ● Bergman'ın çıkışı ● Bölünmüş Almanya'da ● Halk demokrasileri ● Yunanistan'da ● Ortadoğu ülkeleri ● Hindistan ve Uzakdoğu ● Lâtin Amerika ● Bunuel

9. Canlandırma sineması

● Sinemadan daha eski ● Bir çevirim, bir görüntü ● Emile Cohl ● Amerikalı öncüler ● Starevitch ● Walt Disney ● Amerikan canlandırıcıları ● Avrupa ● Disney'nin fabrikası ● UPA ve çağdaş canlandırma ● ingiltere ve Fransa'da ● Norman McLaren ● Trnka ve Çek okulu

10. Belge-film

● İlk denemeler ● Flaherty ● Amerikan okulu ● Sovyet okulu ● Avrupa'da ● Joris Ivens ● İngiliz okulu ● Savaşta ● Savaşan Amerika ● SSCB'nde ● Nazi Almanyası ● Savaştan sonra ● Amerikan belgeciliği ● Fransa'da ● Sanat üzerine filmler - Luciano Emmer ● Savaştan sonra ● Gelişme

11. Türk sineması

● Sinemanın girişi ● Sarayda sinema ● ilk gösteriler ● İlk denemeler ● Öykülü filmler ● "Müdafaa-i Milliye Cemiyeti" ● "Malûl Gaziler Cemiyeti" ● Altı yılın toplamı ● "Tiyatrocular"çağı ● Muhsin Ertuğrul ● "Kemâl Film" ● "İpek Film" ● Tiyatrocuların etkisi ● Geçiş çağı ● "Sinemacılar" çağı ● Akad ●Günümüz sineması ● Türk sinemasının en önemli çağı ● Belge-film çalışmaları

İkinci bölüm "SİNEMA TEKNİĞİ"

1. Stüdyo

● Stüdyonun önemi ● Stüdyonun yeri ● Kuruluş ● Stüdyo düzlüğü ● Düzlük donatımı ● Türk stüdyoları

2. Alıcı

● Alıcının temeli ● Aralı hareket ● Örtücü ● Değişebilir örtücü ● Motor ● Alıcı hızı ● Mercek düzeni ● Bakaçlar ● Doldurmalık ● Odaklama ● Yardımcı donatım ● Alıcı çeşitleri

3. Film

● Filmin yapısı ● Nasıl yapılır? ● Duyarkat ● Duyarkat çeşitleri ● Film boyları ● Standard film ● Dar filmler ● Geniş filmler ● Film tekelleri

4. Senaryodan perdeye

● Yapımcı ● ABD'nde yapımcı ● Senaryo ● Özet ● Uyarlama ● Senaryocu ve yardımcıları ● Senaryonun evreleri ● Çevirim senaryosu ● Çekim ölçeği ● Alıcı açısı ve görüş noktası ● Alıcı hareketleri ● Senaryonun biçimi ● Oyuncuların seçimi ● Dökümün hazırlanması ● Çalışma tablosu ● Günlük döküm ● Çevirim takımı ● Yönetim takımı ● Alıcı takımı ● Aydınlatma ● Dekor-Giysi-Makiyaj ● Ses takımı ● Oyuncular ● Çevirim ● Bir çekim çevriliyor ● Kurgu ● Seslendirme ve bileştirme ● Bileştirme ● Sonradan seslendirme ● önceden seslendirme ● Eşleme ● Seslik ● İşleme ● Basım ● Çoğaltma ● Tanıtma yazıları, altyazı ● Dağıtım ● Oynatım ● Sinema ● Gösterim odacığı ● Gösterici

5. Film hileleri, etkiler

● Film hilesi ● Mekanik hileler ● Mercek hileleri ● Örtüyle yapılan hileler ● Dekor hileleri ● Etkiler ● Ses etkileri

6. Canlandırma sineması

● Canlandırma ● Canlı-resim ● Hareketin çözümlenmesi ● Kukla filmi ● Canlandırma teknikleri

7. Renkli film

● Renkli filmin temeli ● Tek kuşaklı renkli film ● Üç kuşaklı renkli film

8. Genişperde, üçboyut

● Genişperde ● Cinerama ● CinemaScope ● Geniş filmler ● VistaVision ● Todd-A.O. ● Değişir görüntü ● Üçboyutlu film ● Üçboyutlu ses

9. Televizyon ve sinema

● Televizyonun çıkışı ● Televizyonun temeli ● Televizyon-sinema ilişkisi

Üçüncü bölüm "SİNEMA SANATI"

1. Sinema dili

● Sinema bir dildir ● Sinema dilini öğrenmek

2. Sinema sanatının özellikleri

● Sinema sanatının amacı ● Sinemanın malzemesi ● Malzemenin sınırları

3. Filmin dramatik yapısı

● Tema ● Temanın işlenmesi ● Sinemanın özellikleri ve tema ● Temanın başlıca özelliği

4. Dramatik yapının bölümleri

● Çekimden bölüme ● Noktalama

5. Görüntünün özellikleri

● Görüntünün öğeleri ● Çerçeveleme ● Çekim ölçeği ● Derinlemesine görüntü ● Alıcı açısı, görüş noktası ● Yatık çerçeveleme ● Baş aşağı çekim ● Öznel görüş, nesnel görüş ● Dekor ● Oyuncu ● Aydınlatma

6. Alıcının anlatım gücü

● Görüntünün canlılığı ● Çevrinme ● Kaydırma

7. Kurgu

● Kurgunun anlamı ● Çekimlerin sırası ● Filmsel uzay ve zaman ● Filmsel gerçek ve evren ● Uzunluk bakımından kurgu ● Çözümleyici ve bireşimci kurgu ● Anlatım çeşitleri ● İçerik bakımından kurgu

8. Ses

● Sesin girişi ● Sesin özellikleri ● Konuşmalar ● İçinden konuşma, öyküleme, açıklama ● Doğal sesler (gürültü) ● Müzik ● Film müziği ● Görsel-işitsel karşısürüm

9. Renk

● Renkli film ● Rengin yeri

Kaynakça

1. Özön, Nijat (1964). Sinema El Kitabı. Elif Yayınları.