Sıcak para

Sıcak paranın “iktisat yazınında genel kabul gören kesin bir tanımı olmamasına rağmen, “spekülatif”, “kısa-dönemci” ve “aşırı dalgalanma ve akışkanlık “ gibi unsurlar içerdiği; ve yol açtığı iktisadi istikrarsızlıkların da özü itibarıyla bu öğelerden kaynaklandığı bilinmektedir” (Yeldan, 1998: 156).

Pratik düzeyde sıcak para aşağıdaki akımları içerecek şekilde tanımlanmıştır;

1. Hisse senetlerine yönelen portföy yatırımları
2. Kısa vadeli borç senetlerine yönelen portföy yatırımları
3. Bankalara açılan kısa vadeli krediler (ticari kredileri içermiyor)
4. Diğer özel aktörlere açılan (ticari kredileri içermiyor) krediler
5. Banka mevduatındaki değişmeler
6. Banka-dışı diğer varlıklardaki değişmelerden oluşur. (Boratav, 2001)

Yerli sıcak paranın ayrıştırılması

Yerli kökenli sıcak para hareketleri aşağıdaki gibi sınıflandırılır.

1. Yerleşiklerin yurt dışındaki hisse senedi ve kısa vadeli borç senedi alımına yönelik portföy işlemleri,
2. Yerleşiklerin yurt dışındaki bankalara açtığı kısa vadeli krediler,
3. Yerleşiklerin yurt dışındaki özel sektöre açtığı kısa vadeli krediler,
4. Yerleşiklerin yurt dışındaki mevduat işlemleri,

olarak dört öğeye ayırılmaktadır.

Yabancı sıcak paranın ayrıştırılması

Yabancı kökenli sıcak para hareketleri aşağıdaki gibi sınıflandırılır.

1. Yabancıların hisse senedi ve kısa vadeli borç senedi alımına yönelik portföy işlemleri,
2. Yerli bankalara açılan kısa vadeli krediler,
3. Özel sektöre açılan kısa vadeli krediler,
4. Yabancıların mevduat işlemleri.

Sıcak para hareketlerinin ekonomilerle etkileşimi

Sıcak para hareketlerinin azgelişmiş ülkeler üzerindeki etkilerini inceleyen Gabriel Palma, sıcak paranın farklı ülkeleri farklı şekillerde etkilediği sonucuna varmıştır. Yazar sıcak paranın ülkelerle etkileşimini 4 farklı grup içerisinde incelemiştir. (Palma, 2000) Etkileşim ile anlatılmak istenen; sıcak paranın ülkelere nasıl giriş yaptığı, ülkelerin temel ekonomik göstergelerini ne şekilde etkilediğidir. Yazarın ilk grup olarak nitelendirdiği ülkelerin sıcak para ile etkileşimi Türkiye'nin 2000 yılında sıcak para ile etkileşimiyle büyük benzerlikler taşımaktadır. Bu etkileşim süreci aşağıda sunulmuştur.

“Portföy yatırımları ve yerli bankalara verilen kısa vadeli kredilerin inanılmaz derecede büyümesi – faizlerin düşmesi - yerel reel döviz kurunun hızlı bir biçimde değerlenmesi – tüketim patlaması – borsa içerisinde yapay büyüme – tasarrufların azalması – cari işlemler dengesinin bozulması - dış borcun büyümesi ve vadesinin kısalması - kriz” (Palma, 2000: 30).

Ayrıca bakınız

• Sermaye kontrolü

Kaynakça

• Yeldan, Erinç "Asya ve Latin Amerika Ekonomilerine Yönelik Kısa Vadeli Sermaye Akımlarının Etkileri üzerine Gözlemler", Ekonomik yaklaşım dergisi, s:155-165
• Boratav, Korkut "2000-2001 Krizinde Sermaye Hareketleri", İktisat işletme Finans Dergisi, Eylül 2001 s:7-17
• Palma, Gabriel "The three Routes to Financial Crises: The need for Capital Controls", CEPA Working Paper Series 3, no:18