Proteos

Yunan mitolojisinde Proteus (/ˈproʊtiəs, -tjuːs/ ;^[1] Eski Yunanca: Πρωτεύς, Prōteus ), Homer'in " Denizin Yaşlı Adamı " (hálios gérôn) olarak adlandırdığı birkaç tanrıdan biri olan kahin deniz tanrısı veya nehirler ve okyanus su kütlelerinin tanrısıdır.^[2] Kimi yazarlar ise onu denizin sürekli değişen doğası nedeniyle "deniz değişiminin" tanrısı olarak adlandırır. Geleceği önceden tahmin edebilmektedir. Bir mitte bundan kaçınmak için şeklini değiştirerek sadece onu yakalayabilenlere cevap vermektedir. Proteus'un bu özelliğinden dolayı, "çok yönlü", "değişken" veya "birçok biçim alabilen" anlamına gelen protean sıfatı türemiştir. "Protean" sıfatı; esneklik, çok yönlülük ve uyarlanabilirlik gibi olumlu çağrışımlara sahiptir.

Amblemler Kitabı'ndan Andrea Alciato'nun Proteus İllüstrasyonu (1531)

İsim kaynağı

Proteus'un adı "ilk" anlamına gelir (Grekçe: πρῶτος " prōtos, "ilk"), prōtogonos olarak (Grekçe: πρωτόγονος ) "ilkel" veya "ilk doğan" anlamında kullanılır. Bunun ne anlama geldiği kesin değildir ancak Poseidon'un oğlu olduğu mitlerde, muhtemelen Poseidon'un diğer oğlu deniz tanrısı Triton'dan yaşça daha büyük olduğuna atıfta bulunuluyor. İsmin ilk kanıtı Miken Uygarlığındadır ancak Linear B'de tanrıya mı yoksa insan bir kişiye mi atıfta bulunduğu kesin değildir.^[3][4][5]

Ailesi

Proteus genellikle deniz tanrısı Poseidon'un^[6] ve Fenike Kralı Phoenix'in kızı olan Phoenice'nin^[7] oğlu olarak kabul edilirdi.^[8]

Phlegra'lı Torone'den (Chrysone) Proteus'un çocukları Polygonus (Tmolus) ve Telegonus idi. Her ikisi de Hera'nın emriyle Herakles'e meydan okudular ve onun tarafından öldürüldüler.^[9] Proteus'un diğer oğlu Eioneus; Frigya kralı Dymas'ın babasıdır.^[10] Nereid Psamathe ile evliliğinden, Theoclymenos ve Theonoe'nun^[11] (Eidothea^[12] veya Eurynome^[13]) babasıdır. Cabeiri'nin annesi ve Hephaestus'un üç Cabeirian perisi olan Cabeiro'ya Proteus'un kızı da deniyordu.^[14] Diğer kızları, Troas'taki Rhoiteion şehrine adını veren Rhoiteia,^[15] Mısır'daki Thebes'in adını alan Thebe^[16] ve Nympheus'a annelik yapan Thaicrucia idi.^[17]

Mitoloji

Proteus, kehanetci deniz tanrısı

Homeros'a göre (Odyssey iv: 355), Nil Deltası'nın kıyısında yer alan kumlu Pharos adası denizin kehanet sunan Yaşlı Adamı ve deniz canavarlarının çobanı Proteus'un eviydi. Odysseia'da Menelaus, Telemachus'a Truva Savaşı'ndan eve dönerken burada tuzağa düşürüldüğünü anlatır. Proteus'un kızı Eidothea'dan ("Tanrıça'nın görüntüsü"), babasını yakalayabilirse bu sayede hangi tanrıları gücendirdiğini ve onları nasıl yatıştırıp eve dönebileceğini açıklamaya zorlayabileceğini öğrendi. Proteus, fok kolonisinin arasında uyumak için denizden çıktı ve bu sırada Menelaus onu tutmayı başardı, ancak Proteus bir aslan, yılan, leopar, domuz, hatta su veya ağaç şeklini aldı. Proteus daha sonra sorulara cevap verdi ve Menelaus'a kardeşi Agamemnon'un eve dönerken öldürüldüğünü, Küçük Ajax'ın gemi kazası geçirdiğini ve öldürüldüğünü ve Odysseus'un Calypso'nun Ogygia Adası'nda mahsur kaldığını bildirdi.

Galeri

• 
  Thetis ve Proteus, Noël Le Mire
• 
  Menelaus ve Proteus, Giulio Bonasone
• 
  Deniz tanrısı Proteus, Philips Galle

Ayrıca bakınız

• Popüler kültürde Proteus
• USS Proteus
• HMS Proteus
• Oresteia, bölüm Proteus

Notlar

1. "Proteus" 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Random House Webster's Unabridged Dictionary.
2. See also Nereus ve Phorcys
3. Clairis, Christos, (Ed.) (2002). "Mycenaean words in Homer". Recherches en linquistique grecque. L'Harmattan. s. 94. ISBN 2-7475-2742-5. Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım) At Google Books.
4. "The Linear B Word po-ro-te-u". Palaeolexicon. Word study tool of ancient languages. 25 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
5. "po-ro-te-u". Deaditerranean: Minoan Linear A & Mycenaean Linear B. 18 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
6. Apollodorus, 2.5.9 5 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Lycophron, 112
7. Stephanus of Byzantium, s.v. Torōnē 10 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
8. Scholia on Euripides, Phoenissae 5
9. Apollodorus, 2.5.9 5 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; Tzetzes, Chilliades 2.320
10. Scholia on Euripides, Hecuba 3; Pherecydes, fr. 136 (Fowler 2013, p. 42)
11. Euripides, Helen 7 ff.
12. Homer, Odyssey 4.360 ff. 2 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
13. Zenodotus in scholia on Homer, Odyssey 4.366
14. Strabo, 10.321 citing Pherecydes
15. Scholia on Apollonius of Rhodes, Argonautica 1.929 (ed. Wendel)
16. Scholia on Homer, Iliad 9.383
17. Pseudo-Clement, Recognitions 10.21

Kaynaklar

• Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, FBA, FRS, 2 Cilt, Cambridge, MA, Harvard University Press; Londra, William Heinemann Ltd. 1921. ISBN 0-674-99135-4 . Perseus Digital Library'deki çevrimiçi sürüm. 12 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yunanca metin aynı web sitesinden edinilebilir 27 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Euripides, The Complete Greek Drama, iki cilt halinde Whitney J. Oates ve Eugene O'Neill, Jr. tarafından düzenlendi. 2. Helen, Robert Potter tarafından çevrilmiştir. New York. Rastgele ev. 1938. Perseus Digital Library'deki çevrimiçi sürüm. 1 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Euripides, Euripidis Fabulae. cilt 3 . Gilbert Murray. Oxford. Clarendon Basın, Oxford. 1913. Perseus Digital Library'de bulunan Yunanca metin 3 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Graves, Robert, Yunan Mitleri, Harmondsworth, Londra, İngiltere, Penguin Books, 1960.978-0143106715ISBN 978-0143106715
• Graves, Robert, Yunan Mitleri: Tam ve Kesin Baskı. Penguen Kitapları Limited. 2017.978-0-241-98338-6ISBN 978-0-241-98338-6 , 024198338X
• Homer, The Odyssey with an English Translation, AT Murray, PH. D. iki ciltte. Cambridge, MA., Harvard University Press; Londra, William Heinemann, Ltd. 1919.978-0674995611ISBN 978-0674995611 . Perseus Digital Library'deki çevrimiçi sürüm. 8 Eylül 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yunanca metin aynı web sitesinden edinilebilir 8 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. .
• Kerényi, Carl, Yunanlıların Tanrıları, Thames ve Hudson, Londra, 1951.
• Lycophron, Alexandra Alexander William Mair tarafından çevrilmiştir. Loeb Klasik Kitaplığı Cilt 129. Londra: William Heinemann, 1921. Topos Metin Projesi'ndeki çevrimiçi sürüm. 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Lycophron, Alexandra AW Mair tarafından çevrilmiştir. Londra: William Heinemann; New York: GP Putnam'ın Oğulları. 1921. Perseus Digital Library'de bulunan Yunanca metin. 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• E. Prioux, «Géographie symbolique des errances de Protée: un mythe et sa relecture politique à l'époque impériale», A. Rolet'te (dir.), Protée en trompe-l'œil. Genèse et survivances d'un mythe, d'Homère à Bouchardon (Paris, PUR, 2009), s. 139-164 (Girişimler).
• Pseudo-Clement, Ante-Nicene Library Cilt 8'den Kabuller , tercüme eden Smith, Rev. Thomas. T. & T. Clark, Edinburg. 1867. Theio.com adresinde çevrimiçi sürüm 18 Aralık 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• A. Scuderi, Il paradosso di Proteo. Omero al postumano, Carocci, Collana Lingue e letterature n.147, Roma, 2012.9788843067190ISBN 9788843067190
• Stephanus of Byzantium, Stephani Byzantii Ethnicorum quae supersunt, August Meineike (1790-1870) tarafından düzenlendi, 1849'da yayınlandı. Bu önemli eski yer adları el kitabından birkaç giriş, Brady Kiesling tarafından çevrilmiştir. Topos Metin Projesi'ndeki çevrimiçi sürüm. 10 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Strabon, Strabon'un Coğrafyası . HL Jones'un baskısı. Cambridge, Mass.: Harvard University Press; Londra: William Heinemann, Ltd. 1924. Perseus Digital Library'deki çevrimiçi sürüm. 15 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Strabo, Geographica A. Meineke tarafından düzenlendi. Leipzig: Teubner. 1877. Perseus Digital Library'de bulunan Yunanca metin. 12 Ağustos 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Tzetzes, John, Book of Histories, Book II-IV, T. Kiessling'in 1826 tarihli orijinal Yunanca baskısından Gary Berkowitz tarafından çevrilmiştir. Theio.com adresinde çevrimiçi sürüm 25 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Proteus (sea-god) ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
• Vikisözlük'te Proteos ile ilgili tanım bulabilirsiniz.