Planck zamanı

Fizikte Planck zamanı (t_P), Planck birimleri olarak bilinen doğal birimler sisteminde zaman birimidir. Işığın bir vakumda bir Planck uzunluğu mesafesini kat ettiği süredir.^[1] Birim, onu ilk kullanan Max Planck'ten sonra adlandırılmıştır.

Planck zamanı şöyle ifade edilir:^[2]

${\displaystyle t_{P}\equiv {\sqrt {\frac {\hbar G}{c^{5}}}}}$ ≈ 5,39106(32) × 10⁻⁴⁴ s

Burada:

${\displaystyle \hbar =h/2\pi }$ Planck sabiti (bazen ifadede ${\displaystyle \hbar }$ yerine ${\displaystyle h}$ kullanılır^[1])

G = yerçekimi sabiti

c = bir vakumdaki ışık hızı

s, zamanın SI birimi olan saniye.

Parantezler arasındaki iki rakam (yani 32 sayısı), yaklaşık değerin standart hatasını ifade eder.

Fiziksel anlamı

Bir Planck zamanı, ışık hızında hareket eden bir fotonun, bir Planck uzunluğundaki mesafeyi kat edeceği süredir. Teorik olarak bu ölçümü asla mümkün olmayan en küçük süredir^[3] ve değeri yaklaşık olarak 10⁻⁴³ saniyedir. Bugün anlaşılan fizik kanunlarına göre bir Planck zamanından daha küçük süreleri ne ölçebiliriz ne de değişimlerini anlayabiliriz. 2010 Mayıs itibarıyla, kesin olmamakla birlikte doğrudan ölçülen en kısa süre, 12 attosaniyedir (1,2 × 10⁻¹⁷ saniye), yaklaşık 3,7 × 10²⁶ Planck zamanı.^[4]

Planck zamanı, boyut analizi olarak bilinen ve ölçü birimleri ile fiziksel sabitleri inceleyen matematiksel fiziğin bir alanında ortaya çıkar. Planck zamanı, G yerçekimi sabiti, c görelilik sabiti ve h kuantum sabitinin eşsiz kombinasyonu sonucu oluşan sabit bir zaman birimidir. Bir Planck zamanından daha küçük bir t süresinde oluşan süreçler için t_P / t boyutsuz niceliği birden büyüktür. Boyut analizinde hem kuantum mekaniği hem de kütleçekim etkisi, bu şartlar altında önem arz eder ve bir kuantum kütleçekimi teorisini gerektirir. Tüm bilimsel ve kişisel tecrübeler için milyar kere milyar Planck zamanından daha fazla süre geçmiştir. Planck ölçeğinde meydana gelen bir olayı algılamak zordur.

Ayrıca bakınız

• Planck enerjisi
• Planck uzunluğu
• Planck birimleri

Kaynakça

1. "Big Bang models back to Planck time". Georgia State University. 19 Haziran 2005. 25 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013.
2. CODATA Value: Planck Time 1 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – The NIST Reference on Constants, Units, and Uncertainty.
3. "Planck Time". COSMOS - The SAO Encyclopedia of Astronomy. Swinburne University. 7 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2013.
4. "12 attoseconds is the world record for shortest controllable time". 12 Mayıs 2010. 5 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Nisan 2012.