Endülüslü İslam düşünürü, sufi ve filozof (1165–1240) Vikipedi'den, özgür ansiklopediden
Muhyiddin İbnü'l-Arabî (Arapça:مُحِي اَلدِّينْ اِبْنُ الْعَرَبِي; d. 28 Temmuz 1165 - 10 Kasım 1240) ya da tam adıyla Muhyiddîn Muhammed bin Ali bin Muhammed el-Arabî el-Hâtimî et-Tâî (Arapça:أَبُو عَبْدُ الله مُحَمَّدْ بِنْ عَلِي بِنْ مُحَمَّدْ بِنْ اَلْعَرَبِي اَلحَاتَمِي اَلطَّائِي), ünlü İslâmdüşünürü, mutasavvıf, yazar ve şair.[1]Şeyhü'l Ekber unvanı ile de bilinir.
Pratik Bilgiler Tam adı, Doğumu ...
Muhyiddin İbnü'l-Arabî
İbnü'l-Arabî'nin anonim bir resmi
Tam adı
Muhyiddin Muhammed bin Ali bin Muhammed el-Arabî et-Tâî el-Hâtimî
Muhyiddin İbnü'l-Arabi, Muvahhidler döneminde, 28 Temmuz 1165'te Mursiye (Murcia), Endülüs'te doğdu. Bilinmeyen bir sebeple sekiz yaşında ailesiyle birlikte İşbiliye'ye geldi. Ailesi Arap Tayy kabilesine mensuptu. Akrabaları arasında tasavvufî bilgilere sahip kimseler vardı.[2] İsminin sonunda yer alan el-Hâtimî et-Tâî, onun cömertliği ve hayırseverliğiyle ün kazanmış olan Taî kabilesine mensup Adî b. Hâtim et-Taî'nin kardeşi Abdullah b. Hâtîm et-Taî'nin soyundan geldiğini göstermektedir. Bu kabilenin Arap olması sebebiyle İbn Arabî ve ataları “Arabî” (Arab) diye tanınmışlardı.[3]Endülüs'te bir süre daha kaldıktan sonra çıktığı seyahatte Şam, Bağdad ve Mekke'ye giderek orada bulunan tanınmış âlim ve şeyhlerle görüşmeler yaptı. Babası, kendisinde bir değişiklik olduğunu fark ederek İbnü'l-Arabî ile görüşmek isteyen filozofİbn Rüşd'e ondan bahsetmişti.[4] İbn Rüşd, gerçek bilginin akıl yoluyla elde edildiğini savunurken İbnü'l-Arabî; gerçek bilginin sadece aklımızdan vücuda gelmediğine, böyle bir bilginin daha çok tasavvuf yoluyla elde edilebileceğine inanıyordu.[5] Daha sonra Sufizmi benimsedi ve hayatını manevî yola adadı.[4]
İbnü'l-Arabî, kendisine "Manevî annenim ve dünyevî annenin ışığıyım" diyen Kordovalı Fatma adında 95 yaşından büyük bir kadına hizmet etti. Takvası ve tevekkülü ile bilinen bu kadın, kendisi üzerinde de oldukça büyük bir etki bırakmıştı.[6]
İbnü'l Arabi tarafından el yazısıyla yazılan el-Fütûḥâtü’l-Mekkiyye', Konya
Seyahatleri
İbnü'l-Arabî, ilk defa 36 yaşında İspanya'dan ayrıldı ve 1193'te Tunus'a geldi.[7] Tunus'ta bir yıl geçtikten sonra 1194'te Endülüs'e döndü. Babası İbnü'l-Arabî'nin Sevilla'ya gelmesinden kısa bir süre sonra öldü. Annesi de birkaç ay sonra öldüğünde İspanya'yı ikinci kez terk etti ve iki kız kardeşi ile 1195'te Fas'ın Fez kentine gitti.[8] 1198'de İspanya'nın Córdoba şehrine döndü ve son kez 1200'de İspanya'yı Cebelitarık'tan geçerek tamamen terk etti. Mağrip'teki bâzı yerleri ziyaret ederek 1201'de Tunus'tan ayrıldı ve 1202'de hac etti. Üç yıl Mekke'de yaşadı ve orada el-Fütûḥâtü’l-Mekkiyye (Arapça:اَلْفُتُوحَاتُ الْمَكِّيَّة) adlı eserini yazmaya başladı.
1204 yılında İbnü'l-Arabî, Selçuklu döneminde büyük tanınmış bir şeyh olan Mecdüddin İshak ile buluştu. İbnü'l-Arabî, bu kez kuzeye yöneldi; önce Medine'yi ziyaret ettiler ve 1205'te Bağdat'a gittiler. Bu ziyaret, ona Şeyh Abdülkâdir Geylânî'nin doğrudan öğrencileriyle tanışma fırsatı sundu. İbnü'l-Arabî, âlim Ali bin Abdullah bin Câmî'yi görmek için Musul'u ziyaret etmek istediği için sadece 12 gün orada kaldı. Orada Ramazan ayını geçirdi ve et-Tenezzülâtü’l-Mevṣıliyye ile el-Celâl ve’l-cemâl'i yazdı.[9]
Varlık birliği(Vahdet-i Vücud) öğretisinin baş sözcüsü olmakla birlikte kendisinden sonra vahdet-i vücud görüşünü benimseyen sufiler için Muhyiddin İbn Arabi'nin lakaplarından olan Şeyh-i Ekber'e atıfla Ekberî sıfatı kullanılmıştır. Her ne kadar varlığın bir olduğunu kabul etmiş olsalar da Ekberî sufiler, bâzı görüşlerinde farklılıklar sergilemişlerdir. Meselâ Abdülkerim el-Cili ve Sadreddin Konevî her ikisi de Ekberî olmakla birlikte özgün görüşleri de olan ve başlı başına bir sufi metafiziği ve felsefesine sahip olan düşünürlerdir.
Muhyiddin İbnü'l-Arabî'ye karşı öğretisini benimseyenlerce Şeyh-i Ekber (en büyük şeyh), öğretisine karşı çıkanlar tarafından Şeyh-i Ekfer (en kâfir şeyh) gibi birbirine taban tabana zıt lakapların verilişi, İbnü'l-Arabî'nin İslâm tarihinde üzerine en sert tartışmaların yapıldığı kişilerden biri olduğunun göstergesidir.[10] İbnü'l-Arabî'ye ait birçok görüş tartışılagelmiş, fakat üzerinde en çok durulan konu şüphesiz vahdet-i vücud düşüncesidir.[11]
İbnü'l-Arabî, vahdet-i vücud (varlığın birliği) dolayısıyla panteizmi savunduğu, yani varlığın Tanrı olduğunu söylemesi iddiasıyla hem bâzı fakihlerden, hem de bâzı sufîlerden ılımlı ve sert eleştiriler almıştır.[11]
Fakat Fususu'l-Hikem şârihlerinden Ahmed Avni Konuk, panteizmin vahdet-i vücud kavramından farklı olduğunu ifade eder ve 11 madde ile açıklar. Bu maddelerden ikisi şöyledir:
Madde 4: Vahdet-i vücudu müşahede edenler, taayyünat ve eşyanın hakikatinin Hak olduğunu söylerler; fakat taayyünatın ve eşyanın kendisine Hak demezler. "Hak, Hak'tır ve eşyalar da kendi zatlarında eşyadır" derler. Vücûdîler (panteistler) ise eşyanın taayyünlerinin ve zatlarının Hak olduğunu söylerler.[12]
Madde 8: Vahdet-i vücudu müşahede edenler, Cenabı Hakk'ı hem "tenzih", hem "teşbih" ederler. Vücûdîler (panteistler) ise yalnız "teşbih" ederler.
İbnü'l-Arabî'nin en sert eleştirmenlerinin başında gelen kişi Hanbelî Mezhebi geleneğinden beslenen âlim İbn Teymiyye'dir. İbn Teymiyye'ye göre vahdet-i vücud küfürdür, dolayısıyla onu savunanlar da kâfirdir.
İbn Arabî'nin Ortaçağ'da yayınlanmış kitaplarının listesi
Bâzı tasavvuf ehilleri Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin geldiği idrak ve ilâhî anlayış seviyesinin peygamberler hariç insanlığın gelebileceği en yüksek seviye olduğu görüşündedirler. Tasavvuf çevrelerindeki genel kanaat, gelmiş geçmiş en büyük birkaç şeyhten biri olduğu yönündedir; bu da "Şeyh-ül-Ekber" yakıştırması ile paraleldir. Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin öğretisinin ve anlayışının ancak onun düzeyinde olanlarca anlaşılabileceği, yani ancak cüz'î iradenin tamamen devre dışı bırakılması ile anlaşılmasının mümkün olabileceği; aksi hâlde cüz'î iradeden tamamen kopamayan ve ilâhî iradeyle tamamen bütünleşemeyen bir kişinin Muhyiddin İbnü'l-Arabî'nin bu yöndeki söylemlerini dillendirmesinin bir mânâda yalan beyan olacağı ifade edilmiştir.[13]
Halvetî-Uşşaki şeyhlerindendir. İbn Arabi'nin bazı eserlerini tercüme ve şerh
etmiştir.
Ali Salahaddin Yiğitoğlu
ö. 1937
Ahmed Avni Konuk ve Yakub Han Kaşgârî ile birlikte Osmanlı'nın son Füsûs şarihlerindendir. İbn Arabi'nin Füsûsu'l-Hikem'ini ve İbn Farız divanını Türkçeye tercüme ve şerh etmiştir. Eserleri basılmamıştır.
Ahmed Avni Konuk
1868-1938
İbn Arabi'nin Füsûs'unu hem tercüme hem şerh etmiştir. Ayrıca Mevlana'nın Mesnevisini, Fahrüddin Iraki'nin Lemaat'ını da Türkçeye tercüme etmiştir.
Hüseyin Şemsi Ergüneş
1872-1968
Muhammed Nur'ul Arabi'nin talebelerindendir. Çok sayıda tercümelerinden çok azı günümüz Türkçesine aktarılmıştır.
Nefahat'a göre, Bağdad Uleması'ndan birisi Muhyiddin İbnu’l-Arabî üzerine bir kitap te'lif etmiş ve bu kitapta musannefatının 500'den fazla olduğunu söylemiştir. İbnü'l-Arabî'nin eserlerinin sayısı kendine de malum değildi denir. Hayatında dostlarının isteği üzerine birkaç defa bunların fihristini yapmak istedi.[14] Bu fihristler birbirinden ayrı üç yazma hâlinde bugüne kadar geldi. Bugüne gelenlerin bazıları:
Fütûhat-ı Mekkiyye fi Esrâri'l-Mahkiyye ve'l Mülkiye, (Kendi el yazısı ile olan nüsha, Türk-İslâm Eserleri Müzesi no. 1845-1881'dedir. Bu nüsha 31 cilt hâlinde tertib edilmiştir.)
Fusûsu'l-Hikem, (Türkçeye tercüme eden Molla Câmî, Hoca Muhammed Parsa'nın "Füsûs" için, "can", "Fütûhat" için "gönül" dediğini rivayet eder.)
Kitabu'l-İsrâ ilâ Makâmi'l-Esrâ,
Muhadaratü'l-Ebrâr ve Müsameretü'l-Ahyâr,
Kelamu'l-Abâdile,
Tacu'r-Resâil ve Minhâcu'l-Vesâil,
Mevâqîu'n-Nucûm ve Metâli' Ehilletü'l-Esrâr ve'l-Ulûm,
Rûhu'l-Quds fi Münâsahâti'n-Nefs,
et-Tenezzülâtü'l-Mevsîliyye fi Esrâri't-Tahârat ve's-Salavât,
Kitâbu'l-Esfâr,
el-İsfâr an Netâici'l-Esfâr,
Divân,
Tercemânu'l-Eşvâk,
Kitâbu Hidâyeti'l-Abdal,
Kitâbu Tâci't-Terâcim fi İşârâti'l-İlm ve Latâifi'l-Fehm,
Kitâbu'ş-Şevâhid,
Kitâbu İşârâti'l-Qur'an fî 'Alâimi'l-İnsân,
Kitâbu'l-Ba',
Nisâbü'l-Hirâq,
Fazlu Şehâdeti't-Tevhîd ve Vasfu Tevhîdi'l-Mükinîn,
Cevâbü's-Su'âl,
Kitâbu'l-Celâl ve hüve Kitâbu'l-Ezel,
Kitâbu'l-Cem ve't-Tafsîl fî Esrâri'l-Ma'ânî ve 't-Tenzîl, (Meryem Sûresi'ne kadar yazdığı Kur'ân-ı Kerîm tefsiridir. Her âyeti Celâl, Cemâl ve İ'tidal olmak üzere üç ayrı makamda incelediğini belirtir. İbn Arabî'ye göre Kur'ân-ı Kerîm'i bu tarzda tefsir eden hiç olmamıştır. Sadece 64 defter Kehf Sûresi'ndeki "Ve iz kâle Mûsâ li fetâhu lâ ebrahu ..." (18/60) âyetine ayrılmıştır.)
The Bezels of Wisdom (Fusus al-Hikam), Arabî'nin Magnum Opusu olarak değerlendirilen eseri.
The Meccan Illuminations (Al-Futuhat al-Makkiyya), Mistik felsefesinden tasavvufî pratiklere kadar kadar geniş bir konu yelpazesine sahip en hacimli eseridir.
The Meccan Revelations, Volume I (Al-Futuhat al-Makkiyya), edited by Michel Chodkiewicz. Translated by William C. Chittick & James W. Morris. Preface and Introduction by James Morris. Pir Press, New York, 2002.
The Meccan Revelations, Volume II (Al-Futuhat al-Makkiyya), edited by Michel Chodkiewicz. Translated by Cyrille Chodkiewicz and Denis Gril. Introduction by Michel Chodkiewicz. Pir Press, New York, 2004.
The Mysteries of Bearing Witness to the Oneness of God and Prophethood of Muhammad. A translation by Aisha Bewley of three chapters of the Futuhat and a portion of the Introduction. The greatest part of the book consists of the translation of the last chapter of the Futuhat (Chapter 560), called here "Advice Which Benefits the Seeker". Great Books of the Islamic World, 2002
The Diwan, beş ciltlik şiir koleksiyonu
The Holy Spirit in the Counselling of the Soul (Ruh al-quds), Mağrip'deki çeşitli tasavvuf üstadlarıyla edindiği deneyimlerin özetini de içeren ruh üzerine risalesi.
Contemplation of the Holy Mysteries (Mashahid al-asrar), On dört rüyet ve Tanrı ile diyaloglarını içermektedir.
Divine Sayings (Mishkat al-anwar), Anqa Publishing, new edition 2010, Arabî'nin hadis koleksiyonu.
The Book of Annihilation in Contemplation (K. al-Fana' fi'l-mushahada), Zühdün anlamı üzerine kısa bir risale.
Devotional Prayers (Awrad), Arabî'nin gündüz ve gece okuduğu dualar.
The Four Pillars of Spiritual Transformation (Hilyat al-abdal) Translation and Arabic edition by Stephen Hirtenstein, Arabî'nin tasavvuf yolunda tanıştığı velilerle ilgili eseri.
A Prayer for Spiritual Elevation and Protection (al-Dawr al-a'la or Hizb al-wiqaya) Study, translation, transliteration and Arabic text by Suha Taji-Farouki
The Universal Tree and the Four Birds – Treatise on Unification (al-Ittihad al-kawni) Introduction, translation and commentary by Angela Jaffray, Arabic text edited by Denis Gril.
The Universal Tree and the Four Birds – Treatise on Unification (al-Ittihad al-kawni)
Muhyiddin Ibn 'Arabi - A Commemorative Volume, edited by Stephen Hirtenstein and Michael Tiernan. A selection of papers and translations.
Divine Governance of the Human Kingdom, Interpreted by Tosun Bayrak from the Ottoman Turkish, Fons Vitae, 1997.
The Seven Days of the Heart, Prayers for the nights and days of the week, Translation into English of Ibn 'Arabi's Awrâd al-usbû (Wird), with introduction and notes. Translated by Pablo Beneito and Stephen Hirtenstein. Read an Extract on the publisher's website. Anqa Publishing, 2000
La Production des Cercles, Kitâb inshâ ad-dawâ'ir al-ihâtiyya Book of the Description (i.e. drawing) of the Circles Encompassing the Correspondence of Man to Creator and Creatures. Parallel text - Arabic / French translation, with introduction and notes by Paul Fenton & Maurice Gloton. Éditions de l'Éclat, 1996
Las contemplaciones de los misterios (Mashahid al-asrar al-qudsiya wa-matali al-anwar al-ilahiyya) Muhyi l-Din Ibn 'Arabi This includes a critical edition made by Suad Hakim and Pablo Beneito of the Arabic text of the Mashâhid al-asrâr of Ibn 'Arabi, and their introduction and translation of the text into Spanish. This was the basis for the English translation by Cecilia Twinch, Contemplation of the Holy Mysteries. Editora Regional de Murcia, first printed 1994, reprinted 2003
Le Dévoilement des Effets du Voyage, Kitâb al-isfar 'an natâij al-asfâr Muhyiddin Ibn 'Arabi Describes the kinds of journeys travelled by human beings, with specific reference to the model journeys of the prophets. Parallel text - Arabic / French translation, with introduction and notes by Denis Gril. Read a Review from the Journal. Éditions de l'Éclat, 1994
L'Interprète des Désirs by Ibn 'Arabi The Tarjuman al-Ashwaq translated into French with introduction and notes. Includes Ibn 'Arabi's full commentary. Translated by Maurice Gloton. Albin Michel, Paris, 1996
El lenguaje de las alusiones - amor, compasión y belleza en el sufismo de Ibn 'Arabi Pablo Beneito. This book includes three chapters related to essays which appear in English on this website, on The Divine love of Beauty, and The Servant of the Loving One - reflections on the Divine Names al-Jamil and al-Wadud, and on The Presence of Superlative Compassion (Rahamût). Altogether there are seven chapters. Editora Regional de Murcia, 2005
Masataka Takeshita: Ibn 'Arabi's Theory of the Perfect Man and Its Place in the History of Islamic Thought, Tokyo: Institute for the Study of Languages and Cultures of Asia and Africa, Tokyo University of Foreign Studies, 1987
William C. Chittick: Ibn 'Arabi's Imaginal Worlds: Creativity of Imagination and the Problem of Religious Diversity
The Sufi Path of Knowledge: Ibn al-'Arabi's Metaphysics of Imagination
Ibn 'Arabi - Heir to the Prophets.
Imaginal Worlds.
The Self-Disclosure of God
Stephen Hirtenstein: The Unlimited Mercifier: The Spiritual Life and Thought of Ibn 'Arabi
Prayer and Contemplation: The Principles of Spiritual Life according to Ibn 'Arabi.
Henry Corbin: Creative Imagination of the Sufism of Ibn 'Arabi
Alone with the Alone: Creative Imagination in the Sufism of Ibn 'Arabi.
Claude Addas: Looking for the Red Sulphur: The Story of the Life of Ibn 'Arabi (İbn Arabi: Kibrit-i Ahmer'in Peşinde adıyla Türkçeye çevrildi)
The Voyage of No Return
Michel Chodkiewicz: An Ocean without Shore -Ibn 'Arabi, The Book and the Law.
The Seal of the Saints
The Spiritual Writings of Amir Abd al-Kader
Peter Coates: Ibn 'Arabi and Modern Thought - The History of Taking Metaphysics Seriously
Alexander D. Knysh: Ibn 'Arabi in the later Islamic Tradition
Titus Burckhardt: Mystical Astrology According to Ibn 'Arabi
Universal Man by Abd al-Karim al-Jili translated with commentary
Michael Sells: Mystical Languages of Unsaying
Ronald L. Nettler: Sufi Metaphysics and Qur'anic Prophets: Ibn 'Arabi's thought and method in the Fusûs al-Hikam
Toshihiko Izutsu: Sufism and Taoism (Fusus'daki Anahtar Kavramlar ve Lao Tzu'da Anahtar Kavramlar adıyla Türkçeye iki cilt olarak tercümesi yapıldı)
Caner K. Dağlı: The Ringstones of Wisdom (Fusús al-hikam)translation, introduction & glosses by Caner K. Dagli.
Mohamed Haj Yousef: Ibn 'Arabi – Time and Cosmology - İbn Arabî'nin zamanın kozmos ve yaratıcıyla ilişkisini ele aldığı eseri.
Pablo Beneito: La taberna de las luces, İbn Arabî, Şusterî ve diğer sufilerin İspanyolcaya çevirilen şiirlerini içeren seçki. Editora Regional de Murcia, 2004
Mahmud Erol Kılıç. "İBNÜ'l-ARABÎ, Muhyiddin". islamansiklopedisi.org.tr. 27 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2020.
Hirtenstein, Stephen (1999). The Unlimited Mercifier, The Spiritual life and thought of Ibn 'Arabi. Anqa Publishing & White Cloud Press. ISBN978-0953451326.
Muhyiddin İbnü'l-Arabî, İcâzetnâme: İbn Arabî'nin Kendi Kaleminden İcazet Aldığı Hocaların ve Yazdığı Eserlerin Listesi, çev. Veysel Kaya, Tasavvuf-İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi (İbnü'l-Arabi Özel Sayısı-1), Yıl:9,2008, ss.530-539
