Mecâz-ı mürsel

Ad aktarması ya da mecazımürsel (Grekçe: μετωνυμία, metonymía; Latince: metonymia),^[1][2] şiirlerde sıkça kullanılan bir söz sanatı türüdür.

Ad aktarması yapılırken anlatılmak istenilen herhangi bir nesne ya da varlık, doğrudan söylenilmek yerine bir parçası ya da özelliği söylenilerek aktarılır. Başka bir deyişle, gerçek anlamının dışına çıkmış bir sözcüğün benzetme amacı güdülmeden başka bir sözcüğün yerine kullanılması ad aktarması sanatına karşılık gelir. Berke Vardar bu sanatı düzdeğişmece olarak adlandırmaktadır.^[3]

Ad aktarması yapılırken çeşitli kelime ilişkileri kullanılır. Parça-bütün ilişkisi, iç-dış ilişkisi, eser-yazar ilişkisi bu ilişkilere örnek olarak verilebilir.^[4]

• Dün Ömer Seyfettin'i okudum. (Asıl kastedilen Ömer Seyfettin'in bir kitabını okuduğudur.)
• Her sabah bir kase içerim. (Asıl kastedilen bir kase çorba içtiğidir.)
• Burada yeni yüzler tanıdım. (Asıl kastedilen yeni insanlar tanıdığıdır.)
• Çayı ocağa koyuver. (Asıl kastedilen çaydanlığı ocağa koyduğudur.)
• Sobayı yaktım. (Asıl kastedilen sobanın içindeki odunları yaktığıdır.)
• Bunu eve sormam gerekiyor. (Asıl kastedilen kişinin kendi ailesine sorması gerektiğidir.)
• Sivas, mandayı kabul etmedi. (Asıl kastedilen Sivas Kongresi üyelerinin mandayı kabul etmediğidir.)
• Onda kafa yok! (Asıl kastedilen zekânın yokluğudur.)
• Üç gündür bereket yağıyor. (Asıl kastedilen yağmur yağdığıdır.)

Ağırdan almak

• Antonomazi

Kaynakça

1. Wilhelm Pape, Max Sengebusch (Bearb.): Handwörterbuch der griechischen Sprache. 3. Auflage, 6. Abdruck. Vieweg & Sohn, Braunschweig 1914, S. 164 (online 20 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
2. Karl Ernst Georges: Ausführliches lateinisch-deutsches Handwörterbuch. 8., verbesserte und vermehrte Auflage. Hahnsche Buchhandlung, Hannover 1913–1918, Band 2, Sp. 907 (online 2 Şubat 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.).
3. Berke Vardar, Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü 2007, S.85
4. Söz sanatları 4 Haziran 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Erişim tarihi: 5 Haziran 2016