Makron-Heniohi Prensliği

Makron (Mahelon) ve Heniohi Prensliği^[1][2][3][4] (Grekçe: Μαχέλωνες και Ηνίοχοι; Gürcüce: მაკრონ-ჰენიოხთა სამეფო; Orta-Farsça: Sigān), Tzanların devlet öncesi siyasal oluşumu.^[3] Günümüz Rize ili sınırlarında, Kolhis Krallığı'nın yıkılması sonucu oluşmuştur.

Makron-Heniohi Prensliği
MS 1. yüzyıl-MS 4. yüzyıl
Başkent	Zilkale
Diğer diller	Zan dilleri (Lazca)
Resmî din	Paganizm
Hükûmet	Monarşi
Tarihçe
• Kuruluşu MS 1. yüzyıl • Dağılışı MS 4. yüzyıl

Bölgesi

2. yüzyılın başında, Makron-Heniohi birliğinin sınırları Viçe'den Of'a uzanıyordu. Prensliğin merkezi Athena nehrinin kuzeyinde, günümüzde Fırtına Deresi olarak bilinen akarsunun çevresindeydi. Pavel İngorokva'ya göre Eski Trabzon (günümüzde Hamidiye) köyü krallığın sarayının bulunduğu yerdi.^[2] Krallığın merkezi ile ilgili diğer teoriler Zilkale ve Çamlıhemşin'de olduğu yönündedir.^[5]

3 ve 4. yüzyıllarda prensliğin genişlemesi sonucunda birliğin kuzey sınırı Çoruh'a, güney sınırı ise Sürmene'ye ulaştı.^[2]

5. yüzyılda yaşamış anonim bir yazar şöyle yazmıştır: "Arhavi'deki nehirden Of'taki nehire kadar Mahelonlar ve Heniohiler yaşıyordu".^[6]

Tarihçe

Prensliğin sınırları

Kolhis Krallığı'nın yıkılmasından sonra, Güney Kolhis'in kıyı bölgelerine dağdan gelenler yerleşmeye başladı. Trabzon'un doğusundaki dağlarda yaşayan Tzan kökenli Mahelon ve Makronlar kıyı şeridinde yaşayan topluluklardı.^[3][3] Dağdan kıyı şeridine yerleşen Heniohiler Trabzon'un batısında yaşayan Sannilere katıldı ve onlarla kabile birliği oluşturdu. Plinius'a göre (23/24-79) Piksit (Lat. Pyxites) nehrinde "Sanniler ve Heniohiler" yaşıyordu.^[3] Tacitus'a göre, 58 yılında Sanni-Heniohi birliği Ermenistan'a saldırdı.^[4][3] 11 yıl sonra Heniohiler Trabzon'a baskın düzenledi. Heniohiler bölgede güçlendikten sonra, Trabzon'un doğusunun kontrolünü büyük ölçüde ele geçiren Mahelonlar (Makronlar) ile birlikte güçlü bir siyasi birlik kurdu.^[3]

2. yüzyılda, prensliğin hükümdarının "Kral (βασιλεύς)" Anchialea (ბერძ. Αγχίαλος, Anchilo veya Ankhialus) olduğu görülmektedir. Anchialea, 114-115 yıllarında Roma İmparatoru Trajan'ın Part İmparatorluğu'na karşı olan seferine katıldı. Dio Cassius'a göre, Trajan, Satala'da "Heniohi ve Maheleonların kralı Anchiales"e hediyeler sundu.^{[7] [3]} Anchiales, 134 yılına tarihlenen ve^[3] Arrianus'un İmparator Hadrian'a yazdığı bir mektupta da geçmektedir:^[2]

“	...bunların yanında (Sanniler kastediliyor) Makronlar ve Heniohiler yaşamaktadır, kralları Anchialea'dır. Makronlar ve Heniohilerin komşuları Zidritlerdir. Zidritlerin yanında Lazlar vardır. Lazların kralı, tahtı senden alan Malasa'dır...	„

Dio Cassius'a göre, imparator Marcus Aurelius (161-181), Ermenistan'ı işgal eden ve Heniohilerin kralını öldüren satrap Tiridates'i İngiltere'ye sürgün etti.^[3]

3. yüzyılın başlarında, söz konusu beylik, Sasani İran'a tabi ülkeler listesinde "Machelonia" adı altında yer almaktadır. Bu bilgiye Sasani kralı I. Şapur'un (242–272) ("Ka'ba-ye Zartosht") yazıtından ulaşılmaktadır.^[3][7] 380'li yıllarının başlarında, Perslerin Roma ile karşı karşıya gelmelerinin sonucunda krallığın gücü o kadar zayıfladı ki, Ermenistan üzerindeki kontrolü kaybettiler. Prensliğin Ermenistan'daki kontrolünü kaybettiği dönemde veya birkaç sene önce, Persler Romalıların etkisi altına giren "Machelonia"yı kaybetti.^[3]

Ayrıca bakınız

• Zidritler

Ek kaynaklar

• ინგოროყვა, პ. (1954). ვ. დონდუა (Ed.). „გიორგი მერჩულე“. თბილისი: საბჭოთა მწერალი.
• არიანე, ფლავიუს (1961). ნ. კეჭაყმაძე (მთარგმნელი, კომენტარები და რუკა), გ. წერეთელი (მთავარი რედაქტორი) (Ed.). მოგზაურობა შავი ზღვის გარშემო. თბილისი: საქ. სსრ მეცნ. აკად. გამ.-ბა.KB1 bakım: Birden fazla ad: editör listesi (link)
• კასიოსი, დიონ (1966). ნ. ლომოური (Ed.). დიონ კასიოსის ცნობები საქართველოს შესახებ. თბილისი: მეცნიერება. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022.
• მელიქიშვილი, გიორგი (1970). საქართველოს ისტორიის ნარკვევები : ტომი I. თბილისი: საბჭოთა საქართველო. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022.
• მუსხელიშვილი, დ (1977). საქართველოს ისტორიული გეოგრაფიის ძირითადი საკითხები. I. თბილისი: მეცნიერება.
• ინაძე, მ. (1993). "ტერმინი „ჭანები"". გ. პაიჭაძე (Ed.). საქართველოსა და ქართველების აღმნიშვნელი უცხოური და ქართული ტერმინოლოგია. თბილისი: მეცნიერება. ISBN 978-5-520-01504-8. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022.

Kaynakça

1. საქართველოს ისტორია : უძველესი ხანიდან ჩვენს დრომდე. თბილისი: სახელმწიფო გამომცემლობა სასწ. პედაგოგიური სექტორი. 1940. s. 55. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2022. პირველი საუკუნის დამლევსა და მეორე საუკუნის დამდეგს აქ ასეთი მდგომარეობა ყოფილა. ტრაპეზუნტის მახლობლად მცხოვრებლებს ჯერ კიდევ შერჩენილი ჰქონიათ ძველი სახელი, კოლხები. მათი უფრო შორეული მეზობლები კი უკვე სხვა სახელებით იყვნენ ცნობილნი. კოლხებს შემდეგ ყველაზე ახლოს იყვნენ სანები ანუ ჭანები, რომელნიც ძალიან მეომარი ხალხი იყვნენ, გამაგრებულ ადგილებში ცხოვრობდნენ და მუდმივ მტრობდნენ ტრაპეზუნტის მოქალაქეებს. რომის ქვეშევრდომებს, სანებს წინათ ხარკი ედოთ რომის სასარგებლოდ, მაგრამ ეხლა უკეე ამ მოვალეობას აბუჩად იგდებდნენ. სანებს მთავრები არ ჰყავდათ, მათ თემური წყობილება ჰქონდათ. სანების მეზობლად, აღმოსავლეთისაკენ, ერთ სამთავროს შეადგენდა ორი ტომი — მაკრონები და ჰენიოხები. ამათი მეზობლები იყვნენ, აღმოსავლეთისაკენ, ზიდრიტები, რომელთაც თავიანთი მთავარი ჰყავდათ. ეს ხუთი ტომი, საკუთრივ კოლხები, სანები ანუ ჭანები, მაკრონები, ჰენიოხები და ზიდრიტები სამხრეთ კოლხეთში ცხოვრობდნენ, მდ. ჭოროხის სამხრეთით.
2. ინგოროყვა 1954.
3. მელიქიშვილი 1970.
4. ინაძე 1993.
5. Eastern Turkey: an architectural and archaeological survey (İngilizce). II. Londra: The Pindar Press. 1989. s. 167. ISBN 978-0-907132-33-2. Further east were the Heniohi and Machelones. These two tribes had a common king, Anchialos, who had a palace somewhere on the river Prytanis (the Fırtına Dere): this would have been either at Zil Kale or, less likely, at Çamlıhemşin. The Machelones may be the Makrones: the name (if so) is a different pronunciation of the former name. The country of the Heniohoi ad Machelones was presumably the coast between the environs of the later Rize and the Laz border at Apsaros, and the land rising streeply from the coast to the Kaçkar mountains.
6. მუსხელიშვილი 1977.
7. ლომოური 1966.