Maârif-i Umûmiye Nezâreti

Maarif Nazırlığı ya da Maarif Nezareti son dönem Osmanlı Hükümetleri'nde eğitim işlerinden sorumlu olan nazırlıktır.^[1]

3 defa Maarif Nazırlığı yapmış ve Galatasaray Lisesini kurmuş olan Mahmut Esat Saffet Paşa

Maârif-i Umûmiye Nezâreti

Genel bilgiler
Kuruluş tarihi	1857
Önceki kurum	Meclis-i Maarif-i Umumiye (1841)
Kapanış tarihi	4 Kasım 1922
Sonraki kurum	Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı
Türü	Bakanlık
Bağlılığı	Sadaret
Adres	İstanbul, Osmanlı Devleti

Osmanlı Devleti'nde II. Mahmut dönemine kadar eğitim işlerinden sorumlu bir devlet görevlisi bulunmuyordu. Bu dönemde Heyet-i Vükela yani Bakanlar Kurulunun kurulmasıyla Evkaf Nazırlığı, eğitim işlerinden sorumlu oldu. İlk önceleri 1838 yılında açılan Rüştiye Mekteplerinden sorumlu olacak Mekatib-i Rüştiye Nezareti kuruldu.^[2][3] Bir aralık Sıbyan Mekteplerini düzene koymak ve Darülfünun kurmak amacıyla geçici olarak bir Maarif Meclisi oluşturuldu. 1841 yılında bu meclisin adı Meclis-i Maarif-i Umumiye oldu. Nihayet 1857 yılında Tanzimat döneminde Maarif-i Umumiye Nezareti adı altında ilk Maarif Nazırlığı kuruldu ve başına ilk Maarif Nazırı olarak Abdurrahman Sami Paşa getirildi.

1869 yılında o zamanki Maarif Nazırı Mahmut Esat Saffet Paşa tarafından hazırlanan Maarif-i Umûmiye Nizamnâmesi ile eğitim siteminde köklü bir değişikliğe gidildi. Medrese sisteminden uzaklaşarak, Rüştiye Mekteplerinden sonra eğitim verecek İdadi Mektepleri kuruldu.

Son Osmanlı Maarif Nazırı 1921 yılının Ağustos ayında görev yapmış olan Abdullah Lami Bey'dir. Bu tarihten sonra bu görevi Ankara'daki Maarif Vekâleti üstlenmiş, sonradan dilde yapılan sadeleştirme sonucu Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı adını almıştır.

Nazırlar listesi

^[4][5]

• Abdurrahman Sami Paşa (Temmuz 1857 - Aralık 1861)
• Ahmed Kemal Paşa (Aralık 1861 - Aralık 1862)
• Mustafa Fazıl Paşa (Aralık 1862 - Ocak 1863)
• Mehmed Nevres Paşa (Ocak - Mart 1863)
• İbrahim Edhem Paşa (Mart - Mayıs 1863)
• Ahmed Kemal Paşa (Mayıs 1863 - Mart 1865)
• Mehmed Nevres Paşa (Mart - Nisan 1865)
• Abdüllatif Suphi Paşa (Ağustos 1867 - Mart 1868)
• Mehmed Esad Safvet Paşa (Mart 1868 - Ekim 1871)
• Mehmed Emin Derviş Paşa (Ocak - Mayıs 1872)
• Ahmed Vefik Paşa (Mayıs - Aralık 1872)
• Ahmed Cevdet Paşa (Nisan 1873 - Nisan 1874)
• Mehmed Esad Safvet Paşa (Nisan 1874 - Ocak 1875)
• Ahmed Arifi Paşa (Ocak - Haziran 1875)
• Ahmed Cevdet Paşa (Haziran - Aralık 1875)
• Yusuf Ziya Paşa (Ekim 1876 - Şubat 1877)
• Mehmed Tahir Münif Paşa (Şubat - Kasım 1877)
• Ahmed Vefik Paşa (Ocak - Şubat 1878)
• Abdüllatif Suphi Paşa (Şubat - Nisan 1878)
• Mehmed Tahir Münif Paşa (Nisan 1878 - Eylül 1880)
• Kıbrıslı Mehmed Kâmil Paşa (Eylül 1880 - Aralık 1881)
• Ali Fuad Bey (Aralık 1881 - Mayıs 1882)
• Mustafa Nuri Paşa (Mayıs 1882 - Eylül 1884)
• Ahmed Zühdü Paşa (Eylül 1891 - Nisan 1902)
• Mehmed Celaleddin Paşa (Nisan 1902 - Temmuz 1903)
• Mustafa Haşim Paşa (Temmuz 1903 - Temmuz 1908)
• Recaizade Mahmud Ekrem Bey (28-30 Temmuz 1908)
• İbrahim Hakkı Paşa (Temmuz - Eylül 1908)
• Recaizade Mahmud Ekrem Bey (Eylül - Kasım 1908)
• İbrahim Hakkı Paşa (Aralık 1908)
• Abdurrahman Şeref Efendi (Aralık 1908 - 11 Şubat 1909)
• Yusuf Ziya Paşa (11-16 Şubat 1909)
• Abdurrahman Şeref Efendi (16 Şubat - Mayıs 1909)
• Mustafa Nail Bey (Mayıs 1909 - Ocak 1910)
• Emrullah Efendi (Ocak 1910 - Mart 1911)
• Babanzade İsmail Hakkı Bey (Mart - Ekim 1911)
• Emrullah Efendi (Ocak - Temmuz 1912)
• Gelenbevizade Mehmet Said (Temmuz - Ekim 1912)
• Mehmed Şerif Paşa (Ekim 1912 - Ocak 1913)
• Ahmet Şükrü Bey (Ocak 1913 - Aralık 1917)
• Ali Münif Bey (Aralık 1917 - Temmuz 1918)
• Doktor Nâzım Bey (Temmuz - Ekim 1918)
• Gelenbevizade Mehmet Said (Ekim - Kasım 1918)
• Rıza Tevfik Bey (Kasım 1918 - Ocak 1919)
• Yusuf Ziya Paşa (Ocak - Mart 1919)
• Ali Kemal Bey (Mart - Mayıs 1919)
• Rumbeyoğlu Fahreddin Bey (Nisan - Temmuz 1920)
• Bağdatlı Mehmed Hadi Paşa (Temmuz - Ekim 1920)
• Mustafa Reşit Paşa (Ekim - Kasım 1920)
• Raşid Bey (Ocak - Haziran 1921)
• Mustafa Arif Bey (Haziran - Ağustos 1921)
• Abdullah Lami Bey (13-19 Ağustos 1921)