Müyessiretü'l-Ulûm

Müyessiretü'l-Ulûm, Hicri 937 yani 1530-1531 yılları civarında Türk dilbilimci Bergamalı Kadrî tarafından kaleme alınmış gramer kitabıdır. Osmanlıca gramerine dair yazılmış ilk eserdir ve Türkçenin temel gramer kurallarını ihtiva etmesi açısından eser Türk dilbilim tarihinde önemli bir yere sahiptir.

Osmanlı Padişahı I. Süleyman döneminin sadrazamı Pargalı İbrahim Paşa'ya sunulmuş olan eserin bir önemli noktası da yazım dilinin Türkçe olmasıdır. Zira o dönemlerde Türkçeyi konu alan birçok eser, genellikle Arapça konuşanlara Türkçeyi tanıtmak için yazıldığından, Türkçe yerine Arapça olarak kaleme alınmıştır. Eserin dili aynı zamanda fazlasıyla açık ve rahat anlaşılabilir bir Türkçedir ki bu eseri halk tarafından kolayca anlaşılabilir kılmıştır.

Giriş bölümünün yanı sıra iki bölüm daha barındıran eserin giriş bölümünde yazar bu konuda bir eser kaleme almasının nedeni olarak daha önce bu konuda fazla eserin kaleme alınmamış olmasını gösterir. Eserin birinci bölümünde bir dil öğesi olarak "sözcük" tanımlanır ve sözcüğün türleri açıklanır. Bu aşamada, dönemin çoğunluğu Arapça ve Yunanca diğer dilbilim metinlerindeki gibi, sözcüğün üç çeşit olduğu ifade edilmiştir: isim, fiil ve edat. İkinci bölümde isim, fiil ve edat çeşitleri tanımlanır, zamirler, zarflar, tümleçler ve birçok farklı gramer öğesi işlenir. İkinci bölümün sonunda dönemin tanımış şairlerinden Hayâlî Bey'in^[1] bir gazeli üstünde gramer kuralları gösterilir ve gazel gramer açısından incelemeye tabii tutulur. Böylece işlenmiş olan gramer kuralları, edebi bir metin üstünde, incelenmiş olur.

Kaynakça

1. Bergamalı Kadrî, Müyessiretü'l-'Ulûm, Yayımlayan: Besim Atalay, İstanbul 1946, sf. 95